به گزارش مانیبان؛ شوک ارزی در اوایل سال جاری در پی تنش های سیاسی در منطقه و پس از حمله جنگنده های اسرائیلی به کنسولگری ایران در دمشق شکل گرفت، بازار ارز با اختلال مواجه شد. اما به مرور زمان بانک مرکزی با ورود به بازار و تصویب تحولات منطقه ای کوتاه مدت توانست برابری دلار به ریال را به کانال 57 هزار تومانی کاهش دهد.
کمترین میزان برابری ریال و دلار تقریباً اواخر اردیبهشت ماه ماه امسال بود و از آن زمان تاکنون دلار در بازار آزاد هر از گاهی به کانال 60 تومانی رسیده و بار دیگر و حتی یک بار در مرداد57 هزار تومان کاهش یافته است. تومان در این ماه وارد کانال شده است. اما از اواسط تابستان خبری از کاهش ارزش دلار در برابر ریال نیست و نمودارها در حال افزایش هستند.
در حالی که برخلاف تصور رایج در ادبیات رسانه ای، چیزی به نام «نرخ مبادله» وجود ندارد و آنچه اتفاق می افتد کاهش ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی است. می توان نتیجه گرفت که اردیبهشت ماه تا کنون در شش ماهه ارزش پول ملی ایران 14 درصد کاهش داشته است.
البته از زمان تغییر رئیس بانک مرکزی و تصدی محمدرضا فرزین در این سمت، ارزش ریال در برابر دلار با نرخ آزاد 63 درصد کاهش یافته است، زیرا دی در ماه 1401 آقای فرزین به بانک مرکزی آمدند، اسکناس دلار در بازار آزاد با نرخ 40 هزار تومان فروخته شد و اکنون و در زمان نگارش این گزارش 65 هزار تومان فروخته می شود.
در شرایطی که بانک مرکزی از روش های بسیاری استفاده کرده و در تصمیمات اخیر سیاست موسوم به «ثبات سازی» را اعمال کرده است که با رکود جدی در صنایع و بازار همراه بوده است.
برخی نظرات دلیل افزایش قیمت ها در بازار آزاد را ناشی از سیاست های وزارت اقتصاد می دانند که به دنبال نزدیک شدن دو نرخ ارز به یکدیگر است. عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد گفت: برنامه آنها افزایش تعرفه در سامانه نیما و کاهش تعرفه در بازار آزاد است. با این حال، با افزایش نرخ ها در سامانه نیما، ساختار ارز بازار آزاد نیز سازگار شد و رشد کرد.
در واقع برنامه «یکسان سازی ارز» با این روش در شرایطی که تحریم ها به بالاترین حد خود رسیده و شرایط برای ورود آسان ارز به کشور مهیا نیست و هر روز اتفاقات جدیدی رخ می دهد. چالش های صادرکنندگان برای بازگشت ارز صادراتی به کشور؛ خیلی موثر به نظر نمی رسد و حتی ممکن است نتیجه معکوس بدهد.
به نظر می رسد نظر کلی بانک مرکزی این است که معاملات ارزی در بازار آزاد از نظر عددی و رقمی زیاد نیست و عمق این بازار شاید کمتر از یک میلیارد دلار باشد. نمی توان در این مورد نظر خاصی داشت، زیرا اطلاعات روشنی از این بازار که مورد قبول هیچکس نیست و نوعی «بازار سیاه» محسوب می شود، وجود ندارد. اما باید توجه داشت که در بحران پولی کنونی، نوسان نرخ ارز بر بازارهای مختلف تاثیر گذاشته و باعث افزایش قیمت کالاها و حتی کمبود نبود برخی از محصولات مهم نیز موجود است.
تفاوت سیاست های اقتصادی خاندوزی و همتی چیست؟
پیمان مولوی، اقتصاددان و کارشناس حوزه سرمایه گذاری در گفتگو با «اعتماد» درباره سیر تحولات بازارها گفت: به نظر می رسد دلیل نوسانات فعلی بازار را باید از وزیر اقتصاد بپرسید که آقای همتی باعث التهاب در بازار شد. بازار با اعلام این خبر که باید نرخ سود بانکی را کاهش دهیم.» و این سیگنال را به اقتصاد داد که به زودی نرخ سود بانکی کاهش می یابد و بسیاری از افرادی که به دنبال نرخ سود واقعی بودند، شرایط اقتصادی برای آنها جذاب تر شد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه قول وزیر اقتصاد برای نزدیک شدن نرخ ارز نیمایی به نرخ آزاد چندان منطقی به نظر نمی رسد، ادامه داد: این وعده ها عملی نمی شود زیرا امکان پذیر نیست و اجازه نمی دهند. دولت سوال من این است که تفاوت سیاست آقای همتی و آقای خاندوزی چیست؟
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه میانگین قیمت دلار در سال جاری 65 هزار تومان است، تصریح کرد: اگرچه ممکن است قیمت دلار تا پایان سال به 70 هزار تومان هم برسد، اما متوسط قیمت دلار 65 هزار تومان خواهد بود. به هر حال، این رقم با تورم 35 درصد است. همین محدوده 65 هزار تومان است و اگر میانگین 365 روز را محاسبه کنیم به همین مقدار می رسیم.
مولوی افزود: از ابتدای سال 1403 تاکنون متوسط قیمت دلار زیر 65 هزار تومان بوده و نرخ ارز حدود 62 هزار تومان بوده است. البته شایعه حمله اسرائیل روی نرخ دلار هم تاثیر خواهد داشت اما. در کل سیاست های بانک مرکزی در خصوص تورم درست بوده است.
آیا سیاست های ضد تورمی دولت تغییر کرده است؟
این کارشناس سرمایه گذاری ادامه داد: واکنش آقای همتی در خصوص نرخ سود بانکی و کاهش آن این سوال را مطرح می کند که آیا سیاست های ضد تورمی دولت تغییر کرده است یا خیر و این یکی از مواردی است که وزیر اقتصاد و دارایی باید به آن پاسخ دهد. . . باشد
مولوی در ادامه درباره اجرای ارز تک نرخی و انتقاد و اصرار در اجرا یا اجرا نشدن آن گفت: تا زمانی که این موضوع بر عهده ثروتمندان است و ذی نفعان ارز چندگانه در کشور وجود دارد، آنها نخواهند بود. به هر کسی اجازه دهید یک نرخ واحد برای ارز اعمال کند.
این کارشناس اقتصادی درباره تراز تجاری کشور نیز افزود: سال گذشته تراز تجاری کشور منفی 16 میلیارد دلار بود و در نیمه اول امسال عدم تعادل بین صادرات و واردات به 7 میلیارد دلار منفی رسید، اما هرگونه کسری تجاری. در شرایطی که کشور در آن قرار دارد (شرایط شبه جنگی و تحریم ها) تا زمانی که به سمت رشد اقتصادی و رفع تحریم ها حرکت نکنیم، پوشش داده نمی شود.
فشارها بر ساختار اقتصادی ایران در حال افزایش است
مولوی با بیان اینکه تنها در کوتاه مدت می توان از طریق فروش نفت به تراز تجاری مطلوب دست یافت، تصریح کرد: این مدل کسب درآمد برای کشور هم اکنون با ده ها بلاتکلیفی مواجه است و با انتخابات آمریکا و احتمال پیروزی «دونالد ترامپ»، فروش نفت ایران نیز دوباره با مشکل مواجه خواهد شد و این کسری درآمد دوباره برای ایران افزایش خواهد یافت و فشار بر ساختار اقتصادی ایران بیشتر از گذشته خواهد شد.
این کارشناس حوزه سرمایه گذاری خاطرنشان کرد: چرا با وجود اینکه آقای همتی قبل از انتخابات طرحی ارائه کرد، باز هم نتوانست آن را اجرایی کند؟ البته دو دلیل برای اجرا نشدن طرح ها وجود دارد: یا می تواند برنامه های خود را اجرا کند و اجازه اجرای آن را ندارد یا نمی تواند آنها را اجرا کند.
در بازار ارز چه می گذرد؟
وی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد بر اساس موج سیاست ها حرکت می کنیم. همین الان از نظر اقتصادی به دولت قبل انتقاد می شود و همین برنامه ها را انجام می دهند و تغییری در مدل سیاستی ایجاد نشده و فقط سفره آقایان تغییر کرده است.
مولوی با بیان اینکه سیگنال کاهش نرخ سود بانکی به بازار باعث افزایش قیمت شد، گفت: چرا نباید نرخ سود واقعی بانکی مثبت شود، چرا تورم در کشور کنترل نمی شود؟ چرا تولید تا این حد کاهش یافته و مردم باید برای افزایش تورم هزینه کنند؟
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: سوال اینجاست که چرا نرخ سود واقعی در 33 سال از 43 سال گذشته منفی بوده است؟ تورم را چگونه باید کنترل کرد؟
سهامداران به دنبال حرکت در بازارها هستند
مولوی با بیان اینکه برخی فعالان بورس به دنبال موج سواری با اموال مردم هستند، چرا باید با افزایش تورم بورس رشد کند؟ بورس آینه اقتصاد کشور است و تا زمانی که شرایط اقتصادی کشور بهتر نشود، بورس نیز همین شرایط را خواهد داشت.
ادامه: بورس در بازه زمانی مرداد ماه 1398 تا مرداد ماه سال 1398 حدود 657 درصد رشد داشت، اما سوال اصلی این است که آیا در آن زمان که شاخص های بورس تا این حد رشد کردند، اقتصاد ایران رشد کرد؟ این پیمایش ها توسط ذینفعان بورس انجام شد.
این کارشناس اقتصادی افزود: تورم در ایران بین سال های 1393 تا 1396 و در زمان وزارت آقای طیب نیا کنترل شد و سوال اینجاست که چرا دوباره به تورم فشار آوردند و آن را افزایش دادند؟ دلیل آن این است که ذینفعان نمی توانند در اقتصاد غیر تورمی حرکت کنند و ورشکست شوند و نرخ سود واقعی نزدیک به صفر و مثبت به نفع عموم مردم است و به ذینفعان اقتصادی آسیب می رساند.
منبع: Economía 24