“پزشکی هسته ای” در ایران در سال 1339 با اندازه گیری ید رادیواکتیو در ادرار تاسیس شد. با تصویب این تخصص و پذیرش دستیاران در ابتدای دهه 1360، گسترش رشته پزشکی هسته ای تا تأسیس دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه یافت. این گسترش با تجهیز بخش پزشکی هسته ای به تجهیزات دوربین گاما با قابلیت تصویربرداری SPECT در اوایل دهه 1370 شتاب گرفت.
به گزارش ایسنا، توسعه این تخصص با اضافه شدن دستیاران در دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی، مشهد، ایران و شیراز منجر به وجود نیروی انسانی متخصص کافی برای انواع روش های تشخیصی و درمانی در حوزه پزشکی هسته ای شده است. .
ایران رتبه سوم جهان در پزشکی هسته ای را دارد
«محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی با اعلام دستاوردهای پزشکی هسته ای کشورمان در «روز ملی فناوری هسته ای» در سال جاری (1403)، گفت: 15 دستاورد جدید در حوزه پزشکی و رادیودارو به ثبت رسانده ایم. را می توان به عنوان سومین سازمان بزرگ جهان توصیف کرد. در این بخش، رادیوداروهای ما از نوع درمانی هستند که تومورهای سرطانی از جمله پروستات را درمان می‌کنند.»
وی تاکید کرد: سال گذشته (1402) اولین کلینیک زخم را افتتاح کردیم و فعالیت های پلاسمای سرد در سه بیمارستان تهران آغاز شده است و می توانیم به هر واحد درمانی که بخواهید کمک کرده و تا 50 مرکز را پشتیبانی کنیم.
اسلامی در خصوص معرفی سیستم پلاسما جت برای درمان زخم ها یادآور شد: این مورد در سال 1402 فاش شد و اکنون فاز بالینی خود را در اتاق عمل سپری کرده است و می توانیم آن را به کل کشور گسترش دهیم تا در درمان به همه کمک کنیم. انواع بیماری ها
کاربردهای سه گانه پزشکی هسته ای
تشخیص انواع بیماری های خاص و سرطان؛ اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) نمونه ای از روش پزشکی هسته ای است که برای تشخیص بیماری استفاده می شود. در این نوع اسکن، یک ماده رادیواکتیو وارد جریان خون شده و به اندام مورد نظر می رسد. سپس پزشکان از یک دوربین مخصوص برای مشاهده نحوه حرکت آشکارساز استفاده می کنند و از اندام مربوطه عکس می گیرند.
رادیوتراپی; دومین کاربرد موثر و شاید جذاب ترین کاربرد فناوری هسته ای در پزشکی فاز درمانی است. رادیوایزوتوپ ها را می توان برای درمان انواع خاصی از سرطان یا اختلالات تیروئید استفاده کرد. البته دو روش برای درمان با فناوری هسته ای وجود دارد: در روش اول، تشعشعات از خارج از بدن به ناحیه مورد نظر تابش می شود.
روش دوم شامل تولید یا کاشت پرتو در بدن با استفاده از رادیوداروها است. در این روش که “براکی تراپی” نامیده می شود، منابع پرتو در تومور و نواحی سرطانی کاشته می شوند و مواد رادیواکتیو سلول های سرطانی و تومورها را از بین می برند. به گفته مسئولان سازمان انرژی هسته ای، تولید پودر انعقاد خون با استفاده از این فناوری به صادرات نزدیک است.
استریل شده توسط اشعه; سومین کاربرد فناوری هسته ای استریل کردن وسایل پزشکی است. هنگام بحث در مورد عقیم سازی از طریق تشعشع، میکروارگانیسم ها یا باکتری های کوچک موجود در دستگاه های پزشکی از بین می روند و به طور مطلوب ضد عفونی و استریل می شوند.
تشخیص 85 درصد از سرطان ها با رادیوداروها
«علی سامانی» معاون پژوهشی و فناوری پژوهشگاه علوم و فناوری هسته‌ای سازمان انرژی اتمی، خرداد 1402 به تولید رادیوداروها اشاره کرد و افزود:یکی یکی از رادیوداروهای تولید شده در کشور تکنیسیم 99 ام است که در تشخیص 85 درصد سرطان ها کاربرد دارد و سالانه حدود یک میلیون نفر در کشورمان از آن استفاده می کنند. این رادیودارو با استفاده از رادیوایزوتوپ دیگری به نام “مولیبدن 99” تولید می شود که مادر “تکنسیوم 99” در صنعت هسته ای محسوب می شود.
وی افزود: در زمینه ایزوتوپ های پایدار بخشی از رادیوداروها قبل از تبدیل شدن به دارو یعنی ید 131 استفاده می شود. یکی از آنهاست این رادیودارو در کشور ما برای درمان سرطان تیروئید استفاده می شود. این رادیودارو برای تولید خود نیاز به تلوریوم 130 داشت که قبلا از خارج وارد می شد اما با غنی سازی های فراوان در کشور توانستیم این دارو را تولید کنیم.
توسعه رادیوداروها برای درمان سریع با حداقل هزینه و آسیب
«سیدامیرحسین فخی» رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری هسته ای سازمان انرژی اتمی در مراسم رونمایی از سه رادیودارو در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی، فناوری و فناوری، این نوع جدید از این داروها را تشریح کرد. در بازار و اظهار داشت: در گذشته رادیوداروها به این شکل وجود داشتند. آنها با معرفی یک ایزوتوپ رادیویی کار کردند که خود با سوار شدن بر روی یک مولکول یا با انباشتن برخی عناصر در یک مکان خاص در بدن برای تابش تومور، پرتو تولید می کند، اما در آنجا رادیوداروهای جدید را روی یک مولکول پروتئینی ذخیره می کنند که سلول های سرطانی می توانند جذب کنند. با این خاصیت، رادیودارو به محلی که سلول سرطانی در آن قرار دارد فرستاده می شود و سایر بافت های سالم بدن کمتر در معرض تشعشعات قرار می گیرند.
پلاسمای هدف اتمی برای درمان زخم و سرطان
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی اسفند وی در سال 1402 با اشاره به دستاوردهای سازمان انرژی اتمی ایران در زمینه استفاده از فناوری پلاسما برای درمان زخم‌ها، گفت: پلاسما درمانی را به‌طور اختصاصی برای زخم‌های بدخیم و همچنین بیماران دیابتی آغاز کرده‌ایم و در نظر داریم 50 لت ست کنیم یک مرکز و کلینیک درمان زخم برای ما ایجاد کنید. اکنون دو مرکز در ورامین و کرج افتتاح شده است. امیدواریم با رفع موانع و ناهماهنگی ها و همکاری با وزارت بهداشت بتوانیم گسترش این فناوری را پیش ببریم.»
وی در خصوص درمان سرطان با پلاسما گفت: بخش دوم طرح پلاسما درمانی برای درمان سرطان این است که هم اکنون این فناوری در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مورد استفاده قرار می گیرد استفاده از فناوری پلاسما بسیار خوب بود و ما با وزارت بهداشت در حال مذاکره برای تسهیل این مرحله بودیم تا بیماران مبتلا بتوانند به راحتی از این فناوری استفاده کنند.
درمان 95% سرطان پوست بدون پرتو
مجید اسدی رئیس مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر از درمان غیر تهاجمی سرطان پوست با ذرات رادیواکتیو رنیم برای اولین بار در کشور در مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای بوشهر خبر داد و گفت: درمان جدید درمان بیماران مبتلا به سرطان پوست غیر ملانوما (Non-Melanoma) برای اولین بار در کشور بر روی بیماران مبتلا به کارسینوم سلول بازال با همکاری متخصصان پوست در مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای بوشهر و ساخت رادیودارو توسط شرکت پارس ایزوتوپ در تیرماه امسال انجام شد. سال گذشته
وی میزان موفقیت این درمان را 95 درصد تخمین زد و افزود: درمان موسوم به “Rhenium SCT” معمولاً یک روش تک جلسه ای است که در آن پزشکان یک ماده خمیر مانند را برای چند دقیقه روی ضایعه پوستی اعمال می کنند تا حداکثر استفاده شود. 3 ساعت بعد برداشته می شود و فرد می گوید: «پس از آن دیگر تشعشع نخواهد شد و همین مدت زمان کوتاه برای از بین بردن سلول های سرطانی کافی است».
نقش پزشکی هسته ای در تشخیص بیماری های قلبی و مغزی
«محسن ساغری» رئیس انجمن علمی پزشکی هسته ای اعلام کرد: پزشکی هسته ای بزرگسالان برای بیماری های قلبی و تصویربرداری از جریان خون و عملکرد قلب، اسکن پرفیوژن میوکارد، تشخیص بیماری عروق کرونر و درجه تنگی عروق کرونر، ارزیابی آسیب قلبی. جراحی بای پس قلب و آنژیوپلاستی، بازگرداندن جریان خون و تشخیص رد پیوند قلب، بررسی ریه ها از نظر مشکلات تنفسی و گردش خون، تشخیص رد پیوند ریه، ارزیابی استخوان ها از نظر شکستگی، عفونت و آرتریت، ارزیابی بیماری متاستاتیک استخوان، مفاصل مصنوعی دردناک و تومورهای استخوانی .
همچنین بررسی ناهنجاری های مغزی در بیماران با علائم یا اختلالات خاص مانند تشنج، از دست دادن حافظه و اختلالات مشکوک جریان خون، تشخیص زودهنگام اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر، مطالعه ناهنجاری در مواد شیمیایی مغز مورد استفاده برای کنترل حرکت در بیماران مبتلا به مشکوک به بیماری پارکینسون یا اختلالات حرکتی و عود تومورهای مغزی را اندازه گیری می کند، التهاب یا عملکرد غیر طبیعی کیسه صفرا را شناسایی می کند، عملکرد تیروئید را اندازه گیری می کند و پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید را تشخیص می دهد.