خبرگزاری ایسنا گزارش کرده است که در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر ریاض عربستان صورت گرفت، موضوع ۵۰ پرونده میراث تاریخی و طبیعی بررسی شد. در این اجلاس، ایران به دلیل شامل شدن سه پرونده از جمله «کاروانسراهای تاریخی ایران»، موفق به افزودن ۵۴ کاروانسرای تاریخی با قدمت از دوران ساسانی تا قاجار به فهرست میراث جهانی یونسکو شد.
با این حال، پرونده منظر فرهنگی ماسوله به دلیل مخالفت ایکوموس و عدم دریافت رأی مثبت یونسکو، به تعویق افتاد و فرصت دیگری به ایران داده شد تا پس از برطرف کردن نواقص، این پرونده بازبینی و به ثبت جهانی برساند.
ایران بدون احتساب کاروانسراها دو مورد را در نشست یونسکو در ریاض ارائه کرده بود: «افزودن جنگلهای دیزمار به جنگلهای هیرکانی» و «منظر فرهنگی ماسوله» که یونسکو پیشنهاد کرده بود جنگل دیزمار را در یونسکو قرار دهد تا شکل پرونده ارسباران ارائه شود. پرونده جنجالی «منظر فرهنگی ماسوله» نیز با اعتراضات زیادی از سوی نماینده ایکوموس مواجه شد و گفته شد که اسناد و مدارک کافی در ارتباط با این پرونده وجود ندارد و به همین دلیل ایکوموس معتقد است که این پرونده نباید در یونسکو جهان پذیرفته شود. کمیته میراث و درخواست تعویق (اصلاح نواقص پرونده و بررسی در جلسات سالهای بعد) و ارجاع (اصلاح ایرادات جزئی و بررسی بدون رسیدگی قبلی) و در پاسخ به دفاعیات اعلام کرد که فرصتی برای پرونده را بررسی کنید
با این وجود، نمایندگان کشورهای عمان، امارات، روسیه، عربستان سعودی و نیجریه در دفاع از این پرونده صحبت کردند و از ایکوموس خواستند درخواست تجدید نظر کند. نمایندگان این کشورها به ساختار تاریخی اسلامی ماسوله توجه بیشتری داشتند.
نماینده ژاپن نیز با اشاره به اینکه مذاکرات زیادی بین ایران و ایکوموس در این مورد صورت گرفته است، با وجود اینکه نظر مثبتی درباره جاذبه های گردشگری ماسوله داشت، به این پرونده اعتراض کرد. در همین راستا، نماینده روسیه در یونسکو یادآور شد که مشکلات ایکوموس تا حد زیادی ناشی از دوران کرونا و ارتباطات محدود است که شک و تردیدهایی را در مورد محتوای آن ایجاد کرده است. در خاتمه نمایندگان کشورهایی مانند یونان، هند، ایتالیا، آرژانتین و تایلند و همچنین ژاپن بر لزوم تأمل بیشتر در این مورد و تشکیل پرونده توقف (اصلاح نواقص و بسته شدن پرونده برای پرونده بعدی) تاکید کردند. . جلسه یونسکو) تا مدارک و سوابق وی تکمیل شود
رسول وطن دوست، نماینده میراث فرهنگی ایران در یونسکو در دفاع از این پرونده گفت: «ایران اسناد زیادی ارسال کرده است.» متوجه شدیم که ایکوموس از مدیریت و حفاظت از ماسوله راضی است. وی همچنین از ایکوموس دعوت کرد تا به ایران و ماسوله سفر کند و اسناد را از نزدیک مشاهده کند.
پرونده پیشنهادی “منظر فرهنگی ماسوله” از سال 2007 در فهرست در انتظار میراث جهانی یونسکو واقع بود. تحت نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شرایط حفاظتی و مدیریتی آن به نحوی بود که نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی را دریافت کرده بود. به همین دلیل، پرونده مربوطه در سال 1400 به دبیرخانه مرکز میراث جهانی یونسکو فرستاده شد تا در اجلاس 2023 بررسی شود.
ارزیابی میدانی این پرونده در تابستان 1401 توسط کارشناس اعزامی یونسکو انجام شد و گزارش ارزیابی جنبههای مثبتی داشت. نعیمه بنکاری، کارشناس اعزامی یونسکو، پس از بررسی ماسوله، به ارزشهای معماری و انسانی آن اشاره کرد و توصیه کرد که این پرونده در فهرست میراث جهانی ثبت شود. قبل از بررسی این پرونده، بنکاری کمتری اطلاعاتی درباره آن داشته بود، اما با مطالعه پرونده و بازدید از ماسوله، به این نتیجه رسید که ارزشهای آن را میتوان در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.
در ماه شهریور سال ۱۴۰۲، چند هفته قبل از آغاز کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، گزارشی از سوی شورای جهانی بافتها و بناهای تاریخی (ایکوموس) در مورد پروندههای ثبت جهانی میراث فرهنگی منتشر شد. در این گزارش آمده بود که ماسوله، از ظرفیت ثبت جهانی برخوردار است، اما پروندهای که سال ۲۰۲۱ به یونسکو ارائه شده بود، ایرادات اساسی داشته و به همین دلیل ایکوموس درخواست رد پرونده ثبت جهانی ماسوله را دارد.
هرچند که مدیرکل پیشین ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، که نقشی در تهیه پرونده منظر فرهنگی ماسوله داشته و در حال حاضر حاضر در اجلاس یونسکو است، به نظر میرسد که ایرادات مطرح شده درباره پرونده، به خاطر ابهاماتی است که ایکوموس به دلیل عدم ارتباط کامل با کارشناسان تهیهکننده پرونده، مطرح کرده است. البته این موضوع نگرانیهایی برای طرح موضوع ثبت جهانی ماسوله در کمیته میراث جهانی فراهم کرده است. به همین دلیل در ماههای گذشته، هیئتی از کارشناسان متخصص در زمینه ثبت جهانی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو اعزام شده اند و با اعضای کمیته میراث جهانی برای بازتعریف ارزشهای منظر فرهنگی ماسوله و رفع ابهامات مطرح شده رایزنی لازم انجام شده است.