داستان ها و افسانه های قدیمی از هر نظر جذاب هستند. برخی از آنها به دوران کودکی ما پیوند خورده اند و بخشی دیگر نشانی از فرهنگ و حال و هوای دوران قبل است و از این نظر بسیار مهم هستند. فیلم‌های زیادی در سراسر جهان با محوریت داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی ساخته شده است و در ایران کارگردانان مختلفی به این موضوع پرداخته‌اند. انیمیشن «شنگول و منگول» به کارگردانی کیانوش و فرزاد دالوند آخرین نمونه از این آثار است. فیلمی که با نگاهی جدید به تحلیل این داستان قدیمی و معروف می پردازد.
به گزارش بازتاب آنلاین، انیمیشن سینمایی «شنگول و منگول» به کارگردانی کیانوش و فرزاد دالوند از سی ام آغاز می شود. آبان منتشر شد؛ فیلمی که صداپیشگان آن از میان بازیگران مشهور سینما انتخاب شده و توسط کوک و تنش اثر موفقی در سینما به شمار می رود. به بهانه اکران این فیلم نگاهی می اندازیم به آثاری بر اساس داستان ها و افسانه های کهن.
شنگول و منگول کیانوش و فرزاد دالوند ۱۴۰۳
«شنگول و منگول» که این روزها در سینماها اکران شده است با برداشتی آزاد از داستان معروف «گرگ و هفت بز» ساخته شده است. این یک افسانه باستانی است که توسط برادران گریم جمع آوری شده است و نسخه های مختلفی از این داستان در فرهنگ های مختلف وجود دارد. در ایران این افسانه را با نام «شنگول و مغول» می شناسیم. برادران دالوند به جای متوسل شدن به همان افسانه، از شخصیت های خود استفاده کردند و انیمیشن جدیدی متناسب با ذائقه و حال و هوای کودکان امروزی ساختند. در این فیلم، شنگول و منگول دیگر بزهای ساده ای نیستند که به راحتی توسط گرگ ها گول زده و اسیر شوند، بلکه آنها آموزش دیده اند و می خواهند صلح را در شهر حیوانات برقرار کنند. فضای فیلم بیشتر شبیه به فیلم معروف «پاندای کونگ فو کار» است تا یک افسانه قدیمی. کیانوش دالوند فیلمنامه این نمایش را با حضور نویسندگان آمریکایی و کانادایی نوشته و در سینمای چین به «احمق های کونگ فو» معروف است. محمدرضا علیمردانی، هوتن شکیبا، حامد عنقی، هومان حاجی عبدالهی. بهنوش بختیاری هادی کاظمی، آشا محرابی، کامران تفتی و… صداپیشگان این فیلم هستند. “شنگول و مغولی” 30 آبان راه اندازی شده و 4 میلیارد تومان فروش داشته است.
پوست | بهمن و بهرام ارگ 2017
در فیلم «پوست» به کارگردانی بهمن و در بهرام ارگ با داستانی افسانه ای از ادبیات آذربایجان روبرو می شویم. راوی فیلم عاشقی بود که در کافی شاپ مشغول گپ زدن بود و داستانی افسانه ای تعریف می کرد. این فیلم برگرفته از کتابی به نام دده کورکرد است. البته کارگردانان فیلم معتقد بودند که چنین افسانه ای وجود ندارد و قسمت هایی از افسانه های مختلف را کنار هم قرار دادند و به داستان جدیدی رسیدند. مثلا شیر تازیه، افسانه هایی در مورد رقص جن در عروسی ها یا مسلمانی که عاشق دختر ارمنی می شود و …. آنها متعلق به داستان های باستانی هستند و برادران اوراک از آنها به عنوان خرده روایت برای پیشبرد روایت اصلی استفاده کرده اند. تاریخچه
خاله سوسکه نادره ترکمانی ۱۳۸۸
نادره ترکمانی در سال ۱۳۸۸ فیلمی بر اساس داستان باستانی «خاله سوسکه» ساخت و تا حد زیادی به داستان اصلی خاله سوسکه پایبند بود. داستان فیلم درباره دختر نوجوانی است که در روز تولدش از برادرش یک سوسک پلاستیکی هدیه می گیرد و به شدت عصبانی می شود. این موضوع باعث می شود مادربزرگش داستان خاله سوسوکه را برای او تعریف کند. سحر ولدبیگی نقش خاله سوسکه را بازی می کرد و داستان ها در قدیم و در بازار سنتی روایت می شد. «خاله سوسوکه» داستان سوسکی است که در بازاری راه می‌رود و خواستگاران زیادی پیدا می‌کند، اما در نهایت با یک موش ازدواج می‌کند. در سال ۱۳۹۶ سریالی در شبکه نمایش خانگی به نام «هشتگ خاله سوسک» ساخته شد که فضای آن با داستان اصلی داستان متفاوت بود.
قهرمان تنبل بهروز غریب پور ۱۳۸۰
داستان فیلم برگرفته از افسانه معروف حسن کچل است اما در مقایسه با نسخه ساخته شده توسط علی حاتمی فضای کودکانه تری دارد. این بار داستان در مورد پسر تنبلی بود که مادرش او را مجبور به ترک خانه کرد و در راه به اسارت کاروان دزد درآمد و سپس با جادوگری روبرو شد و وارد کاخ سلطان شد و در آنجا با عروسی حاکم روبرو شد. دختر و زندگی او تغییر کرد و سرانجام به شهر خود باز می گردد. اگرچه به عنوان یک فیلم کودک و نوجوان با کیفیت قابل توجهی ساخته شد و حرف های زیادی برای گفتن داشت، اما در زمان اکران آن طور که باید در فروش موفق نبود. فیلمنامه «قهرمان تنبل» در سال 2002 به پیشنهاد کمیته جوایز جهانی شورای کتاب کودک و تأیید هیئت مدیره برای دریافت دیپلم افتخار به دفتر مرکز بین المللی کتاب نسل جوان IBBY ارائه شد. مدیران شورا.
سرای | یدالله صمدی ۱۳۷۶
«سرای» عموماً بر اساس یکی ساخته شده از افسانه های آذربایجان. در افسانه ها آمده است که سارای عاشق آیدین می شود، اما خان در حین شکار سارای را می بیند و عاشق او می شود. در همین زمان مادر آیدین بیمار می شود و او مجبور می شود ایل را ترک کند. آیدین هفت روز و هفت شب در سوگ مادرش می نشیند و در این مدت خان پدر سرای را با خود می برد و او را تهدید به مرگ می کند. سارای منتظر آیدین است اما انتظار آمدن آیدین برای نجاتش فایده ای ندارد و در نهایت خود را به رودخانه می اندازد تا دست خان به او نرسد و به آیدین خیانت نکند. «سرای» به عنوان یک فیلم خاص و افسانه ای دهه 70 مورد توجه مخاطبان خودش قرار گرفت و هنوز هم یکی از ماندگارترین آثار سینمای ایران به حساب می آید، اما در بین فیلم های تجاری آن دوران فروش چندانی نداشت.
افسانه دو خواهر. رعد و برق کامبوج 1373
کامبوزیا پرتوی پس از ساخت فیلم های «گلنار» و «گربه آوازخوان» در سال ۱۳۷۳ فیلم «افسانه دو خواهر» را ساخت. «افسانه دو خواهر» بر اساس یک افسانه باستانی از منطقه شمال ساخته شده است. همانطور که از نامش پیداست، داستان درباره دو خواهر است. خواهرانی به نام های ماهرخاک و گلابتون که از مراسم عروسی اجباری فرار می کنند و به جنگل می روند. آنها به دنبال مرد جوانی هستند که بتواند آنها را نجات دهد. اما قبل از اینکه بتوانند مرد جوان را پیدا کنند، در دام شکارچی پیر حیله گری می افتند که سعی می کند آنها را شکار کند. برای رهایی از این دام، هر کدام باید خود را فدای خیر دیگری کنند. این فیلم در فروش چندان موفق نبود و در لیست فیلم های ماندگار و درجه یک در بین آثار کامبوزیا پرتووی قرار نگرفت. با این حال، به عنوان یک فیلم قدیمی افسانه ای، کار خوبی است.
دمرل یدالله صمدی ۱۳۷۲
یدالله صمدی فیلمنامه «دمرل» را با همکاری رضا کیانیان، مهدی سجادچی و محمدباقر جعفری زاد نوشته و در سال ۱۳۷۲ تولید کرده است. داستان «دمرل» برگرفته از داستان «دلی دمرل» در کتاب دده کورکود است. کتاب ادبیات مشترک اقوام ترک آذربایجان، ترکمنستان، ترکیه و… Demerel یک جوان قوی است که به عنوان قهرمان قهرمانان شناخته می شود، اما از آنجایی که او همتای قوی ندارد، شروع به آزار و اذیت مردم می کند. تا اینکه دوقلو او به عنوان آخرین مسابقه می رسد، اما در اثر نیش زنبور می میرد. دمرل عصبانی می شود و فحش می دهد. عزرائیل به او مهلت می دهد تا کسی را به جای او معرفی کند تا بمیرد. در غیر این صورت او را خواهند کشت. هیچکس جز همسرش حاضر نیست جای او بمیرد. سرانجام خداوند او را به خاطر محبت همسرش می بخشد. این فیلم به عنوان یک اثر افسانه ای خوش ساخت در آن زمان ارزش و اعتبار زیادی پیدا کرد اما به دلیل حال و هوای خاصش در زمان اکران فروش چندانی نداشت.
افسانه آه تهمینه میلانی 1369
«آه» شخصیتی افسانه ای در ادبیات آذربایجان است. می گویند هر که از ته دل آه می کشد، «آه» می زند، خود را جوانی مهربان نشان می دهد که به درد آن شخص گوش می دهد و سعی می کند برای درد او چاره ای بیابد. داستان فیلم در دنیای امروز روایت می شود. زنی که شوهرش را از دست داده، فرزندی ندارد و از علاقه به نویسندگی دور شده است، در آستانه میانسالی از زندگی خود احساس نارضایتی می کند. وقتی خبر رسید که کارگر خانه نوه دارد، آهی کشید و آرزو کرد که او به جای او باشد و آه او را به آرزویش برد، اما در جایگاه کارگر به جایی رسید که از آه خواست که آنجا باشد. به جای خواهرش و این آرزوها را تهمینا میلانی بعد از ساخت اولین فیلمش «بچه های طلاق»، فیلم «افسانه آه» مدام تکرار می کرد، اما این فیلم موفقیت کار قبلی او را تکرار نکرد و . یک شکست تجاری
مصاحبان یدالله صمدی ۱۳۶۸
یدالله صمدی در سال ۱۳۶۸ فیلم «ساوالان» را بر اساس افسانه های ترکی ساخت و بعدها این مضامین بومی و فولکلور را در فیلم های «دمرل» و «سارای» دنبال کرد. بازجوها بر اساس یکی این از افسانه های معروف ترکیه ساخته شده است. البته بسیاری بر این باورند که صمدی به جای پایبندی به این افسانه، سعی در خلق اثری پرحادثه داشته است. داستان درباره گروهی راهزن است که هر ساله از مردم روستای ساوالان سرقت می کنند. اهالی روستا به توصیه کدخدا سعی می کنند با راهزنان مبارزه کنند اما موفق نمی شوند. تا اینکه جوانی به نام سلام به آنها می پیوندد و مردم را برای مقابله با غارتگران بسیج می کند. «ساوالان» در هشت رشته بهترین فیلم، فیلمنامه، کارگردانی، موسیقی متن، صداگذاری، فیلمبرداری، طراحی صحنه و تدوین نامزد دریافت جایزه از هشتمین جشنواره فیلم فجر شد اما در هیچ رشته ای سیمرغ دریافت نکرد. این فیلم در اکران عمومی با استقبال خوب هموطنان آذری زبان مواجه شد اما در سایر نقاط کشور اکران خوبی نداشت و فروش ضعیفی را تجربه کرد.
حسن کچل علی حاتمی ۱۳۴۸
تاکنون فیلم‌های زیادی بر اساس داستان حسن کچل ساخته شده و داستان‌های متعددی نیز منتشر شده است، اما همه آنها در یک چیز مشترک هستند. پسر تنبلی به نام حسن کچل که تمام روز را در تنور می خوابد و مادر پیرش از تنبلی او به تنگ آمده است. روزی مادر دم در خانه سیب جمع می کند تا حسن به بهانه خوردن سیب و دیدن دنیای بیرون از خانه بیرون برود و… زنده یاد علی حاتمی «حسن کچل» را به عنوان اولین فیلم سینمایی ساخته است. حرفه اش و تا حدودی آن را تغییر داد. در واقع او برای ساخت این فیلم دو افسانه شفاهی «حسن کچل» و «چلگیس» را ادغام کرد. به همین دلیل فیلم حاتمی با داستان اصلی حسن کچل متفاوت است. حاتمی در این فیلم از نگرش متفاوت فرهنگ عامه به اخلاق انتقاد می کند. فیلم «حسن کچل» به عنوان اولین فیلم موزیکال سینمای ایران شناخته می شود و در سال 1349 موفق به فروش 9 میلیون تومب شد که فروش بسیار خوبی برای آن سال بود.