سکته یکی این یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است و نه تنها برخی از افراد مبتلا را می کشد، بلکه بسیاری از افراد را دچار معلولیت می کند که تا پایان عمر ادامه دارد.
به گزارش ایسنا، دکتر احسان شریفی پور، دبیر انجمن سکته مغزی ایران همزمان با روز جهانی سکته مغزی، با بیان اینکه دو مطالعه عمده در مورد بروز سکته مغزی در ایران انجام شده است، گفت: بر اساس نتایج مطالعات عمده، میزان بروز سکته باید کم باشد. دو مطالعه بزرگ بروز سکته مغزی مبتنی بر جمعیت در خراسان و قم و مناطق مرکزی ایران در سال‌های 2010 و 2020 انجام شد.
فراوانی سکته های مغزی در ایران
یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره نتایج مطالعات بروز سکته مغزی در ایران گفت: نتایج مطالعات بروز سکته در ایران مشابه است. این در حالی است که آنها 10 سال اختلاف زمانی دارند. نتایج مطالعات بروز سکته مغزی نشان می دهد که بروز سکته در ایران سالانه حدود 150 نفر در هر 100000 نفر است. البته میزان سکته مغزی در کشور بالاتر از میانگین جهانی است و حدود 1.5 برابر میانگین جهانی است.
سن سکته مغزی در ایران 10 سال کمتر از میانگین جهانی است
وی درباره میانگین سن بروز سکته مغزی در کشور بیان کرد: نتایج دو مطالعه بزرگ بروز سکته مغزی حاکی از آن است که سن بروز سکته در ایران حدود 10 سال کمتر از میانگین جهانی است. اختلاف 10 ساله میانگین سن سکته مغزی در کشور با میانگین جهانی مایه نگرانی است و تلاش بیشتر کادر درمان را می طلبد. میانگین سن سکته مغزی در سراسر جهان حدود 75 تا 80 سال و میانگین سن سکته مغزی در کشور حدود 65 تا 70 سال است.
این متخصص بیماری های مغز و اعصاب افزود: با توجه به فراوانی و میانگین سکته های مغزی در ایران، عوامل خطر باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد تا میزان بروز سکته در کشور کاهش یابد. پرداختن به عوامل خطر برای کاهش سکته مغزی نیازمند عزم ملی و هماهنگی بین سازمان‌ها است.
رابطه سکته مغزی با افزایش سن
شریفی پور درباره افزایش سن و احتمال سکته توضیح داد: بعد از 50 سالگی، سکته مغزی دو بار در دهه اتفاق می افتد که بیشتر در افراد بالای 50 سال است. وقتی در مورد سکته مغزی در بزرگسالان صحبت می کنیم، منظور افراد 18 تا 100 ساله است که در گزارش های سکته مغزی گنجانده شده اند. بررسی نتایج اوج سن سکته مغزی در سراسر جهان و ایران حائز اهمیت است. زیرا میانگین سن سکته مغزی در دنیا 75 تا 80 سال و در کشور ما 65 تا 70 سال است.
سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر ایرانیان است
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره مرگ و میر ناشی از سکته مغزی نیز گفت: در دنیا و ایران مطالعات زیادی در مورد مرگ و میر ناشی از سکته مغزی انجام شده است. سکته مغزی دومین تا پنجمین علت مرگ و میر انسان و یکی از علل اصلی ناتوانی در کشورهای مختلف است. بر اساس آمارهای منتشر شده از “تصویر مرگ ایران” متاسفانه سکته مغزی پس از سکته قلبی منجر به مرگ افراد در کشور می شود.
وی ادامه داد: در ماه اول پس از سکته مغزی حدود 20 تا 30 درصد مرگ و میر داریم. این بدان معناست که از هر پنج نفری که دچار سکته مغزی می شوند، متاسفانه یک نفر فوت می کند.
زمان طلایی در مقابله با سکته مغزی
این متخصص مغز و اعصاب لزوم توجه به لحظه طلایی وقوع سکته را توضیح داد: خوشبختانه اگر عوامل خطر را شناسایی و کنترل کنیم می توان از سکته جلوگیری کرد. حتی اگر فردی که دچار سکته مغزی شده در دوران طلایی به مراکز درمانی منتقل شود، می تواند تحت درمان قرار گیرد. اهمیت دوره طلایی این است که فرد شانس بیشتری برای موثر بودن درمان دارد.
2 روش درمانی برای سکته مغزی
شریفی پور با بیان اینکه دو روش درمانی برای سکته مغزی وجود دارد. یکی یکی از روش‌های درمانی این است که دارویی که لخته را حل می‌کند، به‌عنوان «ترومبولیتیک» به فردی که دچار سکته شده است داده می‌شود. درمان با آنژیوگرافی و اندوواسکولار از دیگر روش های درمان سکته مغزی است که در آن لخته خون با روش های آنژیوگرافی و داخل وریدی از رگ مغز خارج می شود و جریان خون در مغز برقرار می شود. در صورت زنده بودن بافت مغز، حل کردن یا از بین بردن لخته خون مفید است. دوره ای که بافت مغز در آن زندگی می کند، زمان طلایی در نظر گرفته می شود.
دبیر انجمن سکته مغزی ایران گفت: احتمال تخریب کامل بافت مغز در 4.5 ساعت اول پس از سکته وجود دارد. دسترسی سریع تر به مراقبت های پزشکی، شانس نجات سلول های مغز بیشتر است. به طوری که می توان در هر دقیقه 2 میلیون سلول مغز یا نورون مغز را ذخیره کرد.
یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره زمان طلایی در روش های درمان اندوواسکولار توضیح داد: زمان طلایی در این روش درمانی شش ساعت اول پس از سکته مغزی است. به لطف پیشرفت در روش های تصویربرداری و درمان، در صورت وجود بافت زنده، می توان فرد را در عرض 24 ساعت نجات داد.
این متخصص مغز و اعصاب درباره طرح درمان آنژیوگرافی در کشور نیز گفت: تا سال 1394 طرح جامعی برای درمان یا تزریق داروهای ترومبولیتیک (حل کننده لخته خون) در کشور وجود نداشت و متاسفانه بیماران زیادی جان خود را از دست دادند.
اجرای طرح ۷۲۴ در کشور برای نجات بیماران سکته مغزی
شریفی پور در خصوص اجرای برنامه «724» در کشور گفت: پس از سال 2015، برنامه 724 در کشور اجرا می شود، سازمان جهانی بهداشت و سازمان جهانی سکته در سال 2021 گزارش مشترکی را منتشر کردند این گزارش، ایران با اجرای برنامه 724 به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه نجات سکته مغزی در بین 144 کشور جهان معرفی شده است.
وی با بیان اینکه درمان آنژیوگرافی یکی از پیشرفته ترین روش های درمانی سکته مغزی است، تصریح کرد: انجام درمان آنژیوگرافی مستلزم وجود دستگاه های مختلف آنژیوگرافی در نقاط مختلف کشور و حضور تیم های پیشرفته تر در مراکز درمانی است که با استفاده از روش های پیشرفته لخته های خون را حذف می کنند. دستگاه های مبتنی بر فناوری که باید توسط افراد دیگر از داخل رگ های مغز خارج شوند.
وضعیت دسترسی به روش های نوین درمانی
این متخصص مغز و اعصاب ادامه داد: آنژیوگرافی یک روش درمانی بسیار موثر است و گفته می شود شانس بهبودی قربانی سکته را از 30 درصد به 50 درصد افزایش می دهد. متأسفانه ما روی این روش درمانی سرمایه گذاری نکرده ایم و این روش درمانی به صورت گسترده در دسترس نیست. در حال حاضر 5 مرکز فعال در کشور در این منطقه وجود دارد که برای 85 میلیون نفر جمعیت کشور مناسب نیست. اگر سرمایه گذاری و برنامه ریزی لازم در این حوزه درمانی انجام شود، همانطور که برای برنامه 724 انجام شد، می توانیم به سرعت وضعیت را بهبود بخشیم و جان افراد بیشتری را نجات دهیم.
عوامل خطر سکته مغزی
سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است
شریفی پور با بیان اینکه تغییر سبک زندگی در پیشگیری از سکته مغزی بسیار موثر است، خاطرنشان کرد: عوامل خطر سکته مغزی به دو دسته «تغییرپذیر» و «غیر قابل تغییر» تقسیم می شوند. سن، جنس و سابقه خانوادگی عوامل خطر غیر قابل تغییر هستند. خطر سکته مغزی با افزایش سن افزایش می یابد و میزان سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است. اگر سابقه سکته در خانواده وجود داشته باشد، احتمال سکته مغزی نیز افزایش می یابد.
وی درباره عوامل خطر قابل اصلاح سکته مغزی نیز گفت: برخی از عوامل خطر قابل اصلاح هستند و اصلاح این عوامل میزان سکته را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. فشار خون، دیابت، چاقی، سیگار کشیدن، اختلالات خواب و استرس از جمله عوامل خطر قابل اصلاح برای سکته مغزی هستند.
تأثیر تغییر سبک زندگی بر پیشگیری از سکته مغزی
دبیر انجمن سکته مغزی ایران ادامه داد: مهمترین علامت فشار خون بالا نبود علائم است. متأسفانه بسیاری از مردم کشور از فشار خون بالا خود بی اطلاع هستند. اگر فشار خون به طور مداوم کنترل شود و دوره درمان با تشخیص فشار خون بالا دنبال شود، خطر سکته کاهش می یابد. دیابت، چاقی، کم تحرکی، استعمال دخانیات، استرس و اختلالات خواب که ریشه در سبک زندگی افراد دارد نیز احتمال سکته مغزی را در افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند و رژیم غذایی نامناسبی دارند در مقایسه با افرادی که بیشتر ورزش می کنند و خوب غذا می خورند افزایش می دهد. افرادی که درست غذا می خورند از دیابت و فشار خون دور هستند و سکته مغزی نیز بسیار دور است.
شریفی پور با اشاره به اینکه سکته مغزی در دایره «پیشگیری»، «درمان» و «توانبخشی» قابل بررسی است، افزود: هدف از این پیشگیری تمرکز بر عوامل خطر با هدف پیشگیری از سکته است. اهمیت حلقه درمان در این است که بیماران درمان طلایی را در سریع ترین زمان ممکن دریافت کنند.
وی در خصوص بخش های سکته مغزی نیز گفت: بخش های سکته مغزی در کشور باید از نظر کمی و کیفی گسترش یابد. افرادی که دچار سکته مغزی شده اند در مراکز سکته مغزی تحت نظر قرار می گیرند. در حال حاضر 155 مرکز سکته مغزی در کشور وجود دارد که پس از سال 1394 به تدریج راه اندازی شد. مراقبت از بخش سکته مغزی بخشی از درمان سکته مغزی است.
این فوق تخصص بیماری های مغز و اعصاب همچنین درباره توانبخشی سکته مغزی توضیح داد: اگر توانبخشی جامع باشد یعنی توانبخشی «حرکتی»، «روانی»، «زبانی»، «کاردرمانی» و «درمانی» را همزمان انجام دهیم. کسی که دچار سکته مغزی شده شانس بیشتری برای بازگشت به زندگی دارد.
برنامه 724 در سامانه واکنش اضطراری کشور
وی درباره برنامه ۷۲۴ گفت: سامانه اورژانس کشور در سامانه ۷۲۴ ادغام شده و بر اساس این برنامه با همکاری سازمان اورژانس کشور کد سما (سکته مغزی ایرانی) در سامانه اورژانس تعریف شده است. . تکنسین های اورژانس کشور با سکته مغزی آشنا هستند و می دانند که اگر فردی به طور ناگهانی دچار ضعف نسبی صورت، ضعف ناگهانی دست یا پا یا مشکل در تکلم شود، سکته مغزی را به اورژانس گزارش می دهند و فرد را با بیشترین سرعت به بیمارستان می رسانند. یک سکته مغزی باید خدمات ارائه و انتقال دهد. سیستم اورژانس کشور در زمینه سکته مغزی بسیار موفق است.
دبیر انجمن سکته مغزی ایران ادامه داد: اگرچه سیستم اورژانس سکته مغزی کشور به خوبی کار کرده است، اما مردم باید با علائم سکته مغزی آشنا شوند. شرایط اضطراری کشور باید به گونه ای باشد که دسترسی به مناطق صعب العبور امکان پذیر باشد. به این ترتیب اکثر نقاط کشور تحت پوشش آمبولانس هوایی یا روش های دیگر قرار می گیرد و به افراد بیشتری امکان می دهد درمان طلایی را دریافت کنند.
شریفی پور در پایان سخنان خود گفت: سکته های مغزی قابل پیشگیری، درمان و توانبخشی هستند. اما باید علائم خطر را شناخت، لحظه طلایی درمان را در نظر گرفت و اقداماتی را برای توانبخشی انجام داد. متأسفانه شرکت های بیمه در حوزه توانبخشی به اندازه کافی از بیمه شدگان حمایت نمی کنند و مردم در این حوزه با مشکلات زیادی مواجه هستند.