ثعلب یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید است که از غده زیر زمینی گیاه حاصل می شود. این گیاه پایا و چندساله دارای گلهای خوشه ای و برگهای پهن است. گلهای گیاه ثعلب به رنگ صورتی یا سفید با خطوط بنفش و ارغوانی است و برگهای زیرین آن به سمت نوک ، باریک و تیز می باشد. گیاه ثعلب از خانواده ارکیده ها است که دارای گونه های مختلف می باشد.
به گزارش نمناک، پوست غدد زیرزمینی گیاه ثعلب ، صورتی و داخل آن سفید است. ثعلب دارای طعم کمی شیرین ، لزج و کمی تند است. محل پرورش و رویش این گیاه معمولا در داخل باغ و بیشه ها می باشد و اغلب از اواخر فروردین تا اواخر خرداد ، زمان گل دهی آن است. طبع گیاه ثعلب گرم و مرطوبی (دموی) می باشد.
در واقع ثعلب پودری است که از آسیاب کردن غده های زیر زمینی گیاه به دست می آید . این گیاه دارای دو عدد غده زیر زمینی است که ریشه ها از آن خارج می شوند. یکی غده تهی که مولد و منشأ گیاه در حال رویش است و دومی غده ای توپر که برای تولید و رشد گیاه در سال آینده می باشد . از همین غده توپر برای مصارف دارویی و غذایی استفاده می شود.
ارکیده، ارکید،خصیه الثعلب، سعلب، شاطریون، ونیله، تولکی، سحلب، ثعلب مصری، سورقطون، سه برگ، سالپ، کوکره، لومیری، اورکیس ماسکولا، کوکهری و گل دختر ملکه آفتاب از نام های دیگر گیاه ثعلب می باشد.
غده گیاه ثعلب در اوایل تابستان قابل برداشت می شود .گیاه دارویی ثعلب دارای ترکیبات شیمیایی املاح معدنی ، ئیدرات کربن ، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین ، آمیدون تغییرشکل یافته ، مواد پروتئیدی ، مواد لعابی، ماده ای شبیه صمغ عربی گلوکوزیدی به نام لوروگلوسین،آلبومین ، نشاسته و اسانس می باشد.
مقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار کمی املاح معدنی و اسانس ، پس از خشک شدن گیاه به صورت کومارین درمی آید.
کاربرد ثعلب:
همان طور که ذکر شد از پودر و دم کرده ثعلب می توان استفاده نمود. در تهیه بستنی سنتی ایرانی، بستنی یونانی (کایماکی ) ، بستنی ترکی (داندورما ) و بستنی عربی (بوزا) از ثعلب استفاده می شود.
بستنی ویتامین های ضروری و پروتئین بدن را فراهم می کند ، همچنین علاوه بر افزایش انرژی ، از پوکی استخوان نیز جلوگیری می نماید . زیرا حاوی مواد لبنی و لبنیات است که کلسیم بدن را تامین میکند.
در ترکیه از ترکیب ثعلب با شیر داغ، دارچین و شکر یک نوشیدنی پر طرفدار به نام سالپ (Salep) تهیه می شود که این نوشیدنی پیش از حضور قهوه و چای، در کشورهای دیگری مانند انگلستان و آلمان نیز مصرف می شد.
علاوه بر این از پودر ثعلب، دسرهایی نیز تهیه می شود از جمله پودینگ ثعلب و بستنی ثعلب.
برخی از گونه های ثعلب مانند Orchis morio L کاربرد دارویی دارند .در کشورهایی نظیر انگلستان و آلمان از آرد ثعلب برای تهیه دمنوش ، استفاده می کردند.
خشک شده گیاه ثعلب یکی از غذاهای مهم و حیاتی دریانوردان شمار می آید. البته باید توجه داشت که میزان مصرف مجاز استفاده از این گیاه ، حداکثر 2 گرم در روز می باشد.
خواص و فواید ثعلب
درمان مشکلات گوارشی
ثعلب دارای مواد موکوس مانندی است که برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، نفخ شکم و سو هاضمه مفید است . همچنین به درمان اسهال، به ویژه در کودکان کمک می نماید.
درمان ریزش مو
ثعلب داری مقادیر بالای مواد مغذی است که برای درمان ریزش مو و تقویت فولیکول ها در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.
ماسک ثعلب برای مو:
برای جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر،ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده و بر روی موها و پوست سر بمالید. سپس بعد از 15 دقیقه موهای خود را با آب و شامپو بشوئید.
همچنین می توان از پودر ثعلب و گل پنیرک مانند ژل جهت موی سر استفاده کرد. برای این منظور 50 گرم ثعلب را با کمی روغن نارگیل و 20 گرم گل پنیرک در یک لیتر آب جوشانده و سپس از صافی عبور می دهیم. پس از خنک شدن به عنوان ژل می توان از آن استفاده نمود.
جوان سازی پوست صورت
ثعلب در بازسازی سلول های پوستی بسیار موثر است چرا که موجب سفت تر شدن پوست با رفع چین و چروک و در نتیجه جوان سازی پوست صورت می شود.
رفع آکنه و جوش صورت
یکی از بهترین خواص گیاه ثعلب در طب سنتی درمان بسیاری از بیماری های پوستی مانند آکنه و جوش صورت است.
درمان فلج
فلج عصب صورتی یا لقوه یک بیماری است که عصب چهره ای در آن فلج می شود. استفاده از ثعلب برای درمان این نوع فلج و کاهش علائم آن بسیار مفید است.
درمان ورم کلیه و مثانه
عفونت کلیه یکی از بیماری های رایج می باشد که در ابتدا از مثانه شروع شده و سپس به کلیه ها منتقل می شود. ثعلب برای درمان عفونت و همچنین ورم کلیه و مثانه بسیار مفید است.
درمان کم خونی
کم خونی به دلیل کاهش تعداد هموگلوبین خون در رگ ها به وجود می آید. مهمترین دلیل ابتلا به کم خونی ، کمبود آهن خون است. دم کرده ثعلب خواص بسیاری برای درمان کم خونی دارد.
درمان یبوست
یکی از بیماریهای گوارشی ، یبوست است که موجب سفت شدن مدفوع و دفع سخت آن می شود. برای درمان این بیماری عصاره ثعلب را با شیر گرم ترکیب کنید. مصرف این ترکیب باعث روانتر شدن حرکت روده و درمان یبوست می شود.
درمان درد های عصبی
ثعلب به عنوان یک تونیک اعصاب شناخته می شود که می تواند به درمان درد های عصبی کمک کند و استرس روی اعصاب بدن را از بین ببرد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
ثعلب دارای خواص ضد میکروبی قوی است که در تقویت سیستم ایمنی به بدن کمک می کند و موجب کاهش خطر ابتلا به سرفه و سرماخوردگی می شود.
درمان رعشه
رعشه یا لرزش بدن (تشنج) شامل تحرکات اضافی بدن می باشد ، این حرکت های اضافی بدن به دلیل انبساط و انقباض پی در پی عضلات به وجود می آید. گیاه ثعلب در درمان بیماری رعشه موثر می باشد.
درمان اسهال
ثعلب دارای ترکیبات لعابی مانندی است که در بهبود حرکت روده ها موثر است. بنابراین به عنوان یکی از روشهای درمانی طبیعی برای رفع اسهال به ویژه اسهال کودکان استفاده می شود.
مصرف ثعلب در کودکان
در گذشته برای تقویت رشد کودکان از ثعلب در شیر استفاده می کردند. ثعلب در سلامت کودکان بسیار موثر است.
ثعلب را از کجا تهیه کنیم؟
توجه داشته باشید که ثعلب های موجود در بازار ممکن است به روش های شیمیایی تهیه شده باشند به همین دلیل توصیه می کنیم که در خانه آرد ثعلب را تهیه کنید؛ غده های ثعلب را از عطاری ها خریداری کرده و در خانه با آسیاب به آرد تبدیل کنید.
طرز تهیه آرد ثعلب:
ثعلب های موجود در بازار ممکن است با روش های شیمیایی تهیه شده باشند. بنابراین بهتر است آن را در منزل تهیه نمائید. برای تهیه آرد ثعلب ، پیاز و یا همان غده های گیاه ثعلب را بشوئید و سپس در آب جوش خیس نمائید تا کمی ورم کند. سپس آن را خشک کرده و آسیاب کنید.
عوارض و مضرات ثعلب
عدم رعایت بهداشت فردی باعث بروز مشکلاتی در دهانه رحم می شود و مصرف بیش از اندازه از ثعلب موجب تشدید این عارضه می شود.
مصرف زیاد ثعلب موجب از کار افتادن تارهای صوتی می شود که مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند.
مصرف گیاه ثعلب برای افرادی که از بیماری واریکوسل رنج می برند ، مضر است. بنابراین این افراد باید ثعلب را کمتر مصرف کنند تا موجب تشدید بیماری نشود.
مصرف بیش از اندازه ثعلب برای دهانه معده و برای گرم مزاجان مضر است، زیرا موجب ضعف دستگاه گوارش و دستگاه عصبی می شود.
منبع:عصرایران