انگیزه اصلی آقا بزور از نگارش کتاب، منشأ کنایه جرج زیدان در کتاب معروف ادب اللغه العربیه بود. زیدان خاطرنشان کرد: علمای شیعه نقش ضعیفی در غنی سازی و پایه گذاری فرهنگ اسلامی داشتند.
به گزارش ایسنا، مقام معظم رهبری توجه ویژه ای به تبیین سبک زندگی داشتند و اولین نکته ای که به آن اشاره می کنند فرهنگ کار در بین ایرانیان به ویژه ضعف در فرهنگ کار جمعی است و می فرمایند: «چرا فرهنگ کار جمعی است. “در جامعه ما ضعیف است؟”
حتی اگر غربی ها کار جمعی را به نام خودشان ثبت کرده باشند، اسلام از قدیم گفته است: «همکاری از البر و التقوی» یا: «و اتّحاد الی الله». یک گروه باید باشد. “و هیچ تفاوتی.”
برای دیدن نمونه هایی از فرهنگ کار در اسلام به دنبال الگوها گشتیم. یکی یکی از این الگوها، عالم بزرگوار شیخ آقا بزرگ تهرانی است. شیخ آقا بزرگ تهرانی 60 سال از عمر خود را صرف نوشتن کتاب ضریعه (تألیف آن در سال 1329 شمسی در سامرا) و تشریح طبقات تشیع کرد. این کتاب بزرگ ترین و مهم ترین دایره المعارف کتابشناسی شیعه (در 29 جلد) است.
انگیزه نوشتن کتاب منبع جالبی است. این مطلب را حجت الاسلام هادی خسروشاهی در یادداشتی درباره انگیزه نگارش کتاب زاریا بیان کرد. انگیزه اصلی آقا بزور از تهیه و ایجاد این دایره المعارف بزرگ شیعه شناسی این بود که نویسنده مشهور عرب جرجی زیدان در کتاب معروف خود (اداب اللغه العربیه) نقش غنی سازی و پایه گذاری فرهنگ اسلامی را برای علمای شیعه با هم تشریح کرد. با یا همزمان با مرحوم علامه سید حسین صدر که کتاب ارزشمند «تاسیس الشیعه علوم الاسلام» را تألیف و منتشر کرد و علامه و شیخ محمد حسین کاشف الغطا در کتاب «ال رضود الریحانیه، کتاب «وفات العلم فی غیبة الامام» را منتشر کرد که بعدها به دلیل گستردگی دامنه موضوع، آثار قرن چهاردهم و بعدها آثار یک. دانشمند شیعه زنده یاد، نام آن را «طبقات اعلامیه شیعه» برگزید.
مجموعه آثار چاپی و مکتوب علامه تهرانی شامل چند ده جلد کتاب در علوم و فنون مختلف است که مهمترین آنها عبارتند از: 1 – الذریة الی الصانیف الشیعه در 26 جلد، جلد نهم. که شامل 4 جزء است و در نجف به چاپ رسیده است. 2- طبقات تبیین شیعه شامل 11 جزء است; 3- مصفی المقالفی، مؤلف علم الرجال; 4- تحفه رازی به مجاد شیرازی; 5- السمات الطائف مفاسد قرآن کریم را رد می کند; 6-حیه الشیخ الطوسی; 7- مستدک کشف الزنون; 8- المشیخا 9- شرح الارشاد در داستان حصر الاجتهاد; 10- ضیاء المفاضات شیخ الاجازات و…
حجت الاسلام رسول جعفریان کتابی درباره نقش شیخ آقا بزرگ تهرانی در معرفت می نویسد. البته هدف تألیف کتب شیعه بود، اما این اثر در حوزه کتب عربی و فارسی در شرق اسلامی کاربرد بسیار بیشتری دارد.
ایشان (شیخ) متعهد نشد که کتابهای مربوط به مذهب شیعه را ارائه کند، اما باید کتابهای تألیف نویسندگان شیعه در فهرست قرار می گرفت. به همین دلیل تنوع کتب همه حوزه های علمی مورد علاقه نویسندگان شیعه را پوشش می دهد.
با توجه به سهم شیعیان از تولید کتاب در جهان اسلام، ایران، عراق و نزدیک قاهره و همچنین بیروت و تلاش برای فهرست کردن هر کتابی که توسط یک شیعه نوشته شده است، طبیعی است که مجموعه این دایره المعارف یک کتاب ارائه کرده باشد.
من فکر می‌کنم در این اثر یک حس تمدنی وجود دارد که سهم شیعه در فرهنگ مکتوب چقدر بزرگ بوده است. در این مدت انگیزه برای احیای قبیله ها نیز وجود دارد و همه می خواهند هویت خود را بدانند. چه راهی بهتر از شناخت میراث مکتوب که بخش مهمی از هویت است؟ ما صد سال است که این کارها را انجام می دهیم.
عظمت اثر شیخ آقا بزرگ تهرانی از دید علما و علمای کتاب دور نمی ماند و این رتبه با پشتکار خستگی ناپذیر به دست آمد به گونه ای که سید محسن امین عاملی نویسنده کتاب «اعیان الشی» نقل می کند: برای تهیه اسناد اعیان الشیعه به شهرها سفر کردم، در کربلا وارد کتابخانه شیخ العراق شدم و از متصدی درخواست کردم که کتابخانه را به مدت یک هفته در اختیار من بگذارد. به شرطی که این هفته مهمانش باشم. یک روز عصر به من خبر داد که امشب یک مهمان دیگر داریم و ایشان شیخ آقا بزور هستند. اسمش را شنیده بودم. وقتی به ملاقاتش رفتم و گفت و گو کردیم، متوجه شدم که او نه تنها فهرست نویس است، بلکه دانش حقوقی، بنیادی و فلسفی گسترده ای دارد که بسیار خوشحالم کرد. ساعت 4:30 صبح بود که خسته شدم و خوابم برد. وقتی بیدار شدم دیدم شیخ آقا بزور نخوابیده و همچنان مشغول یادداشت برداری است. ازش پرسیدم نمیخوابی گفت من هنوز پر انرژی هستم و نمیخوابم. هفت شبانه روز آنجا بودیم. او استراحت منظم نداشت و همیشه می گفت ما برای استراحت نیامده ایم و با وجود مشغله کاری به او حسودی می کنم.
بزرگان اسلام در این راه کار و تلاش کردند تا هر کدام بخشی از فرهنگ ایرانی اسلامی و شیعی را در سرزمین ایران تولید کنند.