آرزوی بزرگ علی حاتمی تحقق نیافت

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه خبری موزه سینمای ایران، زنده‌یاد علی حاتمی یکی از چهره‌های شاخص هنر ایران بود که تأثیری ماندگار بر سینمای ایران گذاشت و همواره آثاری خاص با مولفه‌های سینمای ملی خلق کرد.

احمد طالبی‌نژاد نویسنده و منتقد شناخته شده سینمای ایران و دارای مدرک درجه یک هنری می گوید: یکی از ویژگی‌های خیلی خیلی مهم علی حاتمی «ایرانی ‌بودنش» است. ایرانی بودن نه به مفهوم شووینیستی آن بلکه بن‌مایه تفکر او ایرانی بود. حاتمی آدمی بود که با فرهنگ و از همه مهم‌تر با تاریخ ایران آشنا بود. با نگاهی مهربان به گذشته می‌نگریست. تسلطی که بر ادبیات داشت او را در حد یک ادیب کم نظیر در زمان ما مطرح کرده بود. بیهوده نبود که به او «سعدی سینما» می‌گفتند. این لقب را اولین بار جمشید مشایخی درباره علی حاتمی در گفتگویی با من در مجله «فیلم» مطرح کرد. 

علی حاتمی همواره توجه ویژه‌ای به فرهنگ اسلامی نیز داشت و حتی تلقی او از مرگ براساس اندیشه‌های اسلامی بود. او در یک مصاحبه  در سال ۷۴ در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه مرگ در آثار شما خیلی زیبا تصویر شده، چگونه به تصویری شاعرانه و اینگونه دلنشین از مقوله مرگ رسیدید؟ می گوید: اتفاقا در کار اخیرم تختی، مرگ این پهلوان نامی در سکانس نهایی غوغایی در ذهن من به وجود آورده است. به تصویر کشیدن مرگ آدم‌های بزرگ از روایت دوران حیات‌شان عمیق‌تر است. فرهنگ اسلامی ما مقوله مرگ را برای همه‌مان دل‌پذیر و پذیرفتنی ارایه داده است. در «سوته‌دلان» مجید در ‌نهایت پریشان احوالی برداشت‌های درستی از زندگی آدم‌های اطراف خود دارد مرگش‌ در جاده امامزاده داوود، حسرتی بزرگ در دل برادر او گذاشت. در صحنه آخر مادر حرکت کوتاه کرین فیلمبرداری، مادر روی تخت دراز می‌کشد و سرمست و فرشته‌وار، در نمایی دیگر طلیعه نور جاودان خورشید روز بعد، صبحی شروع‌کننده را برای فرزندان نوید می‌دهد. در «دلشدگان» مرگ طاهر و عشق نرسیده‌اش باعث شد گروه با سعی بیشتری آن صفحه موسیقی را در فرنگ ضبط کنند و به عنوان دستاوردی نوین برای وطن سوغات بیاورند. این‌ همان عظمت نفس مرگ است که خود زندگی و نوع جدیدی از آن است. به قول حاجی واشنگتن آیین چراغ، خاموشی نیست. (بخشهایی از یک گفت وگو با علی حاتمی که  مرداد ۷۴ توسط علی سلیمی انجام شده .این گفت وگو سالها بعد درروزنامه هفت صبح منتشر شد)

علی حاتمی به گفته خودش «اولین کارگردان ایرانی بود که فیلمی را با «بسم‌الله‌ الرحمن الرحیم» شروع می‌کرد. او در این مورد گفته بود: «در تمام فیلم‌هایم جلوه‌هایی از اعتقادات مذهبی خودم حضور یافت. چیزی که برایم مطرح بوده ـ و از خیلی پیش هم مطرح بوده ـ مساله شروع زبان و فیلم با نام و ذکر خداست. مثلا در مغازه را در اول فیلم «سوته دلان» که باز می‌کنیم با «بسم‌الله الرحمن الرحیم» است، باکلام خداست. حالا مهم نیست این قضیه را چگونه برداشت می‌کنند، اما من مایل بودم با کلام خدا شروع کنم. چون در فیلم‌های‌ دیگر هم همینطور بوده است.»

جالب است بدانید عزت‌اله انتظامی نیز در مراسم بزرگداشت علی حاتمی در سال۸۰ گفته بود: «علی حاتمی اعتقادات مذهبی درونی داشت و اغلب با توکل به خدا فیلمبرداری فیلم‌های خود را شروع می‌کرد.»همچنین  شاید خیلی جالب باشد که بدانید حاتمی فیلمنامه هایش را با عبارت هوالعلیم آغاز می‌کرد.

احمد بخشی دستیار علی حاتمی نیز در مصاحبه‌ای دراین باره گفت: «یک بار عزیز ساعتی (فیلمبردار)، از انبارهای شهرک غزالی چند تکه از برگه دکوپاژهای «هزار دستان» را با خط حاتمی پیدا کرد و این برگه‌ها تا مدت‌ها در یکی از ویترین‌های موزه سینما در معرض نمایش بود. علی همیشه با مداد می‌نوشت و فقط بالای صفحه با خودکار سبز می‌نوشت «هوالعلیم».» (گفت وگو با روزنامه خبر درسال ۸۹)

حاتمی بعدا از آرزوی محقق نشده خود نیز پرده برمی دارد: «من یک آرزوی بسیار مهم دارم و آن این است اگر عمر ناقابلم یاری کند و اگر مهر خداوند شامل زندگی هنری‌ام شود یک بار به ساخت یک شخصیت بدون نقطه ضعف بپردازم و آن ساخت فیلم عظیمی از زندگی حضرت رسول خدا (ص) است.من از روزی که فیلم محمد (ص) و یا «الرساله» آثار مصطفی عقاد را دیدم، همواره این آرزو را داشته و دارم و از خداوند می‌خواهم که قبل از مرگم این توفیق نصیبم شود…»

«آخرین پیامبر» یکی از فیلم‌نامه‌هایی بود که علی حاتمی به نگارش در آورد، فیلم‌نامه‌ای ‌به سفارش مرکز طرح «پژوهش کاربردی سینمای ایران»؛ او قصد داشت ‌فیلمی با شکوه که بتواند طیف گسترده و انبوه تماشاگران را به خود جلب کند را بسازد.

عزت‌الله انتظامی دراین باره درمصاحبه ای گفته است :«زین‌العابدین رهنما» کتاب زیبا و قشنگی درباره حضرت محمد(ص) نوشته بود که علی حاتمی تصمیم گرفت فیلمنامه‌ای براساس این کتاب آماده کرد. فیلمنامه آماده شد ولی سناریو رد شد و آقای حاتمی آن را به آقای رهنما برگرداند. علی حاتمی سناریوی دیگری را با نام «آخرین پیامبر» آماده کرد و آن را به من داد تا بخوانم و نظرم را بدهم. آن را خواندم و خیلی خوشم آمد در واقع خیلی خوب روی آن کار شده بود. فقط پیشنهاد کردم به خاطر اینکه فضای کار درست در بیاید در کشورهای عربی ساخته شود که نظر خود حاتمی هم همین بود. این سناریو مورد تایید مراجع قم هم قرار گرفت و پروژه بسیار عظیم بود و بعد از سریال «هزاردستان» تنها کاری بود که دوست داشتم در آن بازی کنم که نشد.

محمدمهدی دادگو تهیه‌کننده و یکی از دوستان نزدیک زنده‌یاد علی حاتمی «آخرین پیامبر» را از معدود فیلمنامه‌هایی دانست که علی حاتمی آنرا به صورت کامل نوشته ودراین باره گفته است: حاتمی مدت‌ها تحقیق می‌کرد و با روحیات خاصی که داشت شب‌ها با وضو سراغ کار می‌رفت. دل می‌سپرد و فیلمنامه را می‌نوشت و آن را تمام و کمال نوشته و چیزی باقی نگذاشته است، هر چند در قید و بند نوشته نبود و به عنوان کارگردانی خلاق و بدیهه‌ساز برای بداهه هم کار می‌گذاشت، اما این سناریو را کامل نوشت. حتی همان سال‌ها برای اینکه از روایات و احادیث فیلمنامه اطمینان پیدا کند، از رییس مجمع «تقریب مذاهب» مشاوره گرفت که کار تایید شد و مورد توجه قرار گرفت.

 زنده یاد علی حاتمی  درماه های پایانی عمرش در گفتگو با روزنامه‌ ابرار از آرزوی خود درباره ساخت فیلمی درباره پیامبر اسلام (ص) پرده برداشت  اما درست چهار ماه بعد، در 14 آذر ماه سال 75 چشم از جهان فروبست.

۵۹۲۴۳