خبرگزاری مهر – گروه سلامت: مقاومت میکروبی (AMR) زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و دیگر به داروها پاسخ نمی‌دهند و درمان عفونت‌ها را سخت‌تر می‌کنند و خطر گسترش بیماری، بیماری شدید و مرگ را افزایش می‌دهند. در نتیجه مقاومت میکروبی، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر داروهای ضد میکروبی بی اثر می‌شوند و درمان عفونت‌ها به طور فزاینده‌ای دشوار یا غیرممکن می‌شود.
در همین راستا خبرنگار مهر با مهران دخت عابدینی متخصص زنان و زایمان گفتگویی داشته است.
استفاده درست از آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری چگونه است؟
عابدینی: استفاده درست از آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری در اولویت قرار دارد و دوران بارداری به‌دلیل حساسیت‌های ویژه و کاهش طبیعی توان سیستم ایمنی مادر، نیازمند دقت بیشتری در تشخیص و درمان عفونت‌ها است. آنتی‌بیوتیک‌ها تنها برای درمان عفونت‌های باکتریایی کاربرد دارند و باید توجه داشت که بسیاری از عفونت‌های شایع، ویروسی هستند و مصرف آنتی‌بیوتیک در این موارد هیچ اثری ندارد. مصرف بی‌رویه این داروها نه‌تنها کمکی به بهبود بیمار نمی‌کند، بلکه به روندی نگران‌کننده دامن می‌زند که امروز جهان با مقاومت میکروبی درگیر است.
برای نمونه، باکتری‌ای کولای (یک باکتری است که به طور معمول در روده زندگی می‌کند) که پیش‌تر به دارویی مانند سفکسیم حساس بود، اکنون در بسیاری از موارد واکنشی به آن نشان نمی‌دهد. این روند، پزشکان را ناچار می‌کند از داروهای قوی‌تر مانند سیپروفلوکساسین یا حتی آنتی‌بیوتیک‌های رده‌بالا و پرخطر استفاده کنند. با ادامه این چرخه، عفونت‌ها سخت‌تر درمان می‌شوند یا حتی به مرحله غیرقابل‌درمان می‌رسند.
با توجه به اینکه سیستم ایمنی مادر در دوران بارداری تضعیف می‌شود، نظارت پزشکی بر مصرف آنتی‌بیوتیک و تشخیص درست نوع عفونت اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. بر همین اساس، بر استفاده دقیق، هدفمند و مسئولانه از آنتی‌بیوتیک‌ها در این دوره تأکید شد تا از بروز مقاومت میکروبی و پیامدهای خطرناک آن جلوگیری شود.
مصرف آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری چقدر ضرورت دارد؟
عابدینی: مصرف آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری، بر اهمیت درمان سریع و کنترل‌شده عفونت‌ها در این دوره حساس تأکید شد. هدف اصلی، حفاظت هم‌زمان از مادر و جنین در برابر میکروب‌ها و جلوگیری از پیشرفت عفونت است؛ زیرا در صورت بروز عفونت، درمان به‌موقع اهمیت حیاتی دارد.
اگر پزشک برای یک خانم باردار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، این تصمیم بر اساس ضرورت پزشکی و با در نظر گرفتن ایمنی جنین انجام می‌شود. بنابراین، خودداری از مصرف دارو به تصور آسیب‌رسان بودن آن می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد و حتی وضعیت بیماری را تشدید کند.
تمام آنتی‌بیوتیک‌ها برای دوران بارداری مشکل‌ساز نیستند. برخی داروها مانند پنی‌سیلین‌ها شامل آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین، همچنین داروهای گروه سفالوسپورین‌ها مانند سفیکسیم و سفالکسین و اریترومایسین از جمله گزینه‌هایی هستند که معمولاً برای دوران بارداری ایمن محسوب می‌شوند و خطری برای جنین ایجاد نمی‌کنند.
با این حال، دسته‌ای از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز وجود دارند که مصرف آن‌ها در بارداری تنها در شرایط خاص و اضطراری توصیه می‌شود؛ زیرا ممکن است مشکلات شنوایی، کلیوی یا استخوانی در جنین ایجاد کنند. تجویز این داروها تنها زمانی انجام می‌شود که جان مادر در اولویت و خطر بیماری بسیار جدی باشد.
همچنین خودداری از مصرف آنتی‌بیوتیک تجویزشده، به‌ویژه در مواردی مانند عفونت ادراری یا عفونت دندانی، می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد. در صورت وجود میکروب‌های مهم، مصرف‌نکردن دارو احتمال تب، گسترش عفونت و بروز عوارض شدید را افزایش می‌دهد. این شرایط حتی ممکن است به سقط جنین یا زایمان زودرس منجر شود؛ موضوعی که اهمیت مصرف درست و به‌موقع آنتی‌بیوتیک‌ها را دوچندان می‌کند.
مصرف ناقص آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران بارداری چه تأثیری روی سلامت مادر می‌گذارد؟
عابدینی: همچنین مدیریت دارویی در دوران بارداری، بر لزوم ایجاد حاشیه اطمینان در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای حفاظت از سلامت مادر و جنین دارای اهمیت است و مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند خطرناک باشد و هم مصرف‌نکردن داروی ضروری؛ بنابراین تعادل و پایبندی به نظر پزشک اهمیت اساسی دارد.
خانم‌های باردار نباید در هیچ شرایطی اقدام به مصرف خودسرانه دارو، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، کنند. استفاده بدون نیاز از این داروها می‌تواند آسیب‌زا باشد و خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی را افزایش دهد. از سوی دیگر، مصرف ناقص دارو نیز پیامدهای جدی دارد. به‌عنوان نمونه، زمانی که آنتی‌بیوتیک برای پنج روز تجویز می‌شود اما بیمار پس از دو روز مصرف را قطع می‌کند، این اقدام احتمال ایجاد مقاومت میکروبی را بالا می‌برد. در چنین شرایطی، در صورت بازگشت عفونت، دیگر همان آنتی‌بیوتیک اولیه اثرگذار نخواهد بود و پزشک ناچار می‌شود داروهای قوی‌تر و پرخطرتر تجویز کند.
قطع زودهنگام دارو، تأخیر در شروع درمان و مصرف نامنظم آنتی‌بیوتیک‌ها، هم برای مادر و هم برای جنین خطرساز است. به همین دلیل توصیه می‌شود دارو دقیقاً مطابق نسخه پزشک و در طول دوره کامل درمان مصرف شود و از هرگونه استفاده بی‌مورد یا غیرضروری از آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری گردد. این رویکرد، علاوه بر افزایش اثربخشی درمان، از بروز مقاومت میکروبی و عوارض احتمالی در دوران بارداری پیشگیری می‌کند.
مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران بارداری چگونه است؟
عابدینی: دردهای استخوانی یکی از مشکلات شایع زنان باردار است. این دردها عمدتاً به‌دلیل ترشح هورمون‌هایی مانند ریلکسین ایجاد می‌شود. بر همین اساس بانوان باردار با انجام ورزش‌های یوگای بارداری، عضلات بدن را تقویت کرده و شدت این دردها را کاهش دهند.
رعایت بهداشت فردی و بهداشت مواد غذایی از عوامل اساسی پیشگیری از عفونت در دوران بارداری است. شست‌وشوی منظم دست‌ها، استفاده از غذاهای تهیه‌شده به روش‌های بهداشتی، و شست‌وشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات از توصیه‌های اصلی است. همچنین واکسیناسیون نقش مهمی در حفظ سلامت مادران باردار دارد. واکسن آنفولانزا برای تمام زنان باردار از شهریور تا پایان اسفند، در هر هفته از بارداری توصیه می‌شود. این موضوع برای مادرانی که دیابت، فشار خون بالا یا بیماری‌های زمینه‌ای دارند، اهمیت بیشتری دارد.
پیش از بارداری نیز باید وضعیت ایمنی بدن نسبت به برخی بیماری‌ها مانند آبله‌مرغان بررسی شود. در صورتی که آنتی‌بادی محافظتی وجود نداشته باشد، تزریق واکسن واری‌سلای مخصوص، پیش از بارداری توصیه می‌شود و زنان باید دو ماه پس از واکسیناسیون برای بارداری اقدام کنند.
استفاده از ماسک نیز یکی از راه‌های مهم کاهش انتقال ویروس به‌ویژه در فضاهای عمومی، وسایل حمل‌ونقل و تجمعات است. تجربه دوران کرونا نشان داد که رعایت این نکات موجب کاهش موارد سرماخوردگی نیز می‌شود. یادآوری شد که سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است و نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارد.
مصرف آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری باید تنها با تجویز پزشک انجام شود. سلامت مادر و جنین به‌طور هم‌زمان اهمیت دارد و مصرف خودسرانه یا ناقص آنتی‌بیوتیک می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. آنتی‌بیوتیک‌ها «گنجینه‌ای ارزشمند» هستند و باید با دقت و به‌درستی از آن‌ها استفاده شود تا اثربخشی این داروهای حیاتی حفظ شود.
گردآوری شده از:مهر