گاندی مدرنیته علمی را به عنوان بخشی از تداوم میراث تمدنی هند تلقی می‌کرد. پس از بررسی‌های دقیق، او پیشنهاد داد که نام ماهواره به افتخار ریاضی‌دان و ستاره‌شناس هندی قرن پنجم، آریابهاتا انتخاب شود. آریابهاتا به‌دلیل دستاوردهای پیشگامانه‌اش، از جمله نظریه چرخش زمین حول محور خود، محاسبه دقیق عدد پی (π) و پایه‌گذاری علم جبر، شناخته می‌شود.
آریابهاتا بار معنایی عمیقی داشت، تاریخ غنی هند در عرصه علم و دانش را به نمایش می‌گذاشت و دستاوردهای فکری باستانی را با پیشرفت‌های تکنولوژیکی مدرن پیوند می‌زد. از منظر سیاسی، این نام همچنین روایتی متفاوت از رقابت فضایی دوران جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی ارائه و موضع غیرمتعهد هند را تقویت می‌کرد. هند در این مسیر در حال پیروی از روندهای جهانی نبود، بلکه در تلاش بود تا قدرت فکری دیرینه خود را بازپس گیرد.
ضربان قلب یک ملت
پروژه اولین ماهواره هند به شدت نمادین و حائز اهمیت بود و به همین دلیل، موفقیت آن برای ملت هند حیاتی به شمار می‌رفت. هنگامی که آریابهاتا بلافاصله پس از ورود به مدار، شروع به غلتیدن کرد، مهندسان حاضر در ایستگاه زمینی محدوده سری‌هاری‌کوتا، نفس‌هایشان را در سینه حبس کردند.
مشکل ماهواره به یک رله کنترل معیوب نسبت داده شد که نتوانسته بود چرخش ماهواره آریابهاتا را آغاز کند
مشکلی که پیش آمد به یک رله‌ی کنترل دریچه معیوب نسبت داده شد که نتوانسته بود چرخش ماهواره را آغاز کند؛ امری که برای حفظ ثبات مداری ضروری بود. مهندسان در زمین دست به کار شدند و یک فرمان اصلاحی ارسال کردند. در طول چهار روز پرتنش، آریابهاتا داده‌هایی درباره منابع اشعه ایکس و الکترون‌های یونوسفر جمع‌آوری کرد.
در روز پنجم مأموریت، مشکل دیگری شناسایی شد. یک خط تغذیه ۹ ولتی که مسئول تأمین انرژی سه آزمایش علمی (اخترشناسی پرتو ایکس، اشعه‌های گامای خورشیدی و هواشناسی) بود، دچار نقص شده بود. در نتیجه، تصمیم بر این شد که آزمایش‌ها متوقف شوند و آریابهاتا به عنوان یک پلتفرم آزمایشی فناوری عمل کند. این تصمیم اگرچه دشوار بود، اما منطقی به نظر می‌رسید.
هدف اصلی مأموریت همواره توسعه قابلیت‌ها بوده و آزمایش‌های علمی تنها یک مزیت اضافی محسوب می‌شدند. بنابراین در ۴۵امین گردش مداری ماهواره، سیستم چرخش پشتیبان فعال شد و ماهواره با سرعت ۵۰ دور در دقیقه تثبیت گردید. شادی و هیجان در مرکز کنترل مأموریت طنین‌انداز شد. بدین ترتیب، هند نه تنها اولین ماهواره خود را به فضا پرتاب کرده بود، بلکه آن را نیز در مدار کنترل می‌کرد. با اینکه وجود ماهواره از نظر علمی چندان ضروری نبود، به مدت دو سال آینده به طور قابل اعتمادی داده‌ها را منتقل کرد.
آریابهاتا به عنوان یکی از آخرین نمایش‌های خود، سیگنال الکتروکاردیوگرام (ضبطی از ضربان قلب انسان) را از سری‌هاری‌کوتا به مرکز ماهواره‌ای در بنگلور، حدود ۳۶۰ کیلومتر دورتر ارسال کرد. این عمل پیشگامانه نشان‌دهنده پتانسیل ماهواره‌ها در پزشکی از راه دور بود که قبل از ظهور چنین سیستم‌هایی پیش‌بینی شده بود. همان‌طور که «یاش پال»، فیزیکدان هندی، سال‌ها بعد از آن یاد کرد، «آن روز ما ضربان قلب هند را در فضا شنیدیم.»
این عمل با بار شاعرانه‌ای که داشت، ضربان قلبی که از دستگاهی به نام یک ستاره‌شناس از قرن پنجم بازتاب می‌یافت، عمیق‌تر از آن چیزی بود که تصور می‌شد.
میراث و درس‌ها
زمانی که خبر پرتاب آریابهاتا به گوش جهانیان رسید، این رویداد به نقطه عطفی مهم در عرصه دیپلماسی و فناوری برای هند تبدیل شد. تنها دو روز پس از قرارگیری موفقیت‌آمیز این ماهواره در مدار، دولت هند توافقی با اتحاد جماهیر شوروی برای پرتاب ماهواره دوم امضا کرد. این اقدام نه تنها اعتماد دانشمندان هندی را تقویت کرد، بلکه برنامه فضایی کشور را بر پایه‌ای مستحکم بنا نهاد.
دانشمندان فضایی هند به گسترش برنامه خود و الهام بخشیدن به نسل بعدی ادامه می‌دهند.
مأموریت آریابهاتا درس‌های ارزشمندی برای کشورهای نوظهور فضایی دارد
پنج دهه بعد، ممکن است ردپای فنی آریابهاتا کوچک به نظر برسد، اما تأثیر آن شاید از هر ماهواره هندی دیگری که پس از آن به فضا پرتاب شده، پایدارتر باشد. این پروژه نشان داد که یک کشور با درآمد کم قادر است سخت‌افزار فضایی پیچیده‌ای را طراحی کند، بسازد، آزمایش کند و به کار بگیرد، بدون اینکه به کمک‌های خارجی یا طرح‌های وارداتی وابسته باشد. این یک تلاش جسورانه بود که در مواجهه با چالش‌های اقتصادی، تردیدهای جهانی و میراث استعماری صورت گرفت.
مأموریت آریابهاتا درس‌های ارزشمندی برای کشورهای نوظهور فضایی دارد. این مأموریت ثابت کرد که حتی یک ماهواره ساده نیز می‌تواند محرکی برای رشد و توسعه یک برنامه فضایی کامل باشد. کلید موفقیت درازمدت، نه در دسترسی به منابع بی‌پایان، بلکه در ایجاد نهادهایی است که از آزمایش حمایت کنند و سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی را در اولویت قرار دهند. مجموعه‌ای از مأموریت‌های کم‌هیجان که هدفشان تقویت تخصص داخلی است می‌تواند زمینه‌ساز پروژه‌های بلندپروازانه‌تر در آینده باشد.
در زمان طراحی برنامه ماهواره‌ای هند، هدف اولیه ایجاد ارتباط نزدیک با ناسا بود. اما با پیشرفت پروژه، دولت متوجه شد که همکاری با آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد. توانایی هند در مدیریت شراکت‌های بین‌المللی، در حالی که مالکیت ملی پروژه را در دوران جنگ سرد حفظ کرد، دستاوردی بزرگ به شمار می‌رود. سایر کشورهایی که در حوزه فضایی فعال هستند می‌توانند از توسعه برنامه‌های دیپلماسی فضایی بهره‌مند شوند که به آن‌ها کمک می‌کند به خدمات پرتاب دسترسی پیدا کنند و به عنوان مشارکت‌کنندگان مؤثر در جامعه جهانی فضا شناخته شوند.
یک جهان چندقطبی فرصت‌های بیشتری برای شراکت‌های منعطف بدون نیاز به تعهدات استراتژیک فراهم می‌آورد. آریابهاتا نمونه‌ای قانع‌کننده ارائه می‌دهد که همکاری علمی نیازی به تعیین ایدئولوژیک ندارد و حاکمیت فنی قابل دستیابی است. کشورهایی که در حال توسعه نخستین ماهواره خود هستند می‌توانند توافقنامه‌های همکاری را طوری تنظیم کنند که بر انتقال دانش و توسعه مشترک فناوری تأکید کنند، نه بر ارائه خدمات. این به معنای انتخاب همکارانی است که مایلند در مهارت‌ها و زیرساخت‌های محلی سرمایه‌گذاری کنند.
با تجاری‌تر و رقابتی‌تر شدن فضا، آریابهاتا یادآور این نکته است که مهم‌ترین مأموریت‌ها لزوماً پرسروصدا نیستند. آریابهاتا نه یک ماهواره «اسپوتنیک» بود و نه یک مأموریت «آپولو». این مأموریت مرزهای ممکن در فضا را جابجا نکرد و هدفش تحت تأثیر قراردادن نبود؛ بلکه بر شکل‌گیری دیدگاهی بلندمدت درباره ارزش علم در ملتی جوان تمرکز داشت و همین موضوع آن را پایدار کرد.
منبع:عصرایران