گزارش کردن مبنای تفکر و فرهنگ تبلیغی، در تاریخ ایران کمتر شخصیتی وجود دارد که در دوره کوتاه حکومت او تأثیری قابل مقایسه بر جامعه ایران داشته باشد. به همین مناسبت با قاسم تبریزی پژوهشگر و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و مسئول کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی در کتابخانه شورای اسلامی گفت وگویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:
مهرقاسم تبریزی با اشاره به اینکه مرحوم میرزا محمدتقی خان امیرکبیر از شخصیت های سیاسی و نخست وزیر عصر قاجار بود، گفت: یکی او یکی از چهره های درخشان سیاست، امنیت، مدیریت و تلاش برای استقلال و اقتدار ایران بود. وی گفت: به یاد داشته باشیم که در زمان قاجار، متأسفانه عملکرد برخی از سیاستمداران از جمله میرزا آقاسی که برای این کار مناسب است، موجب تضعیف اقتدار ایران و همچنین هجوم مردم شد فراماسونری و وابستگی برخی شخصیت های سیاسی به مشکلات انگلیس، روسیه و فرانسه برای ایران و حتی گاهی دخالت های بی مورد سه کشور مدعی به ویژه تجاوزات و تجاوزات و توطئه های انگلیس. برای ایران مضر بودند. انگار ایران به روسیه و انگلیس وابسته بود. مرحوم امیرکبیر کرد می خواست جلوی نفوذ سفارتخانه های خارجی را بگیرد زیرا آنها نه تنها در امور دخالت می کردند بلکه گاهی دستور می دادند و گاه مانند یک کشور استعمارگر علیه کشور مستعمره ادعا می کردند، بنابراین سعی می کرد کشور را از وابستگی آزاد کند و خارج کند. ایجاد استقلال برای دولت
رویارویی قاطع امیرکبیر با سفیران روس و انگلیس
وی با بیان اینکه امیرکبیر در دوران تصدی خود بسیار موثر بود، گفت: با وجود اینکه دوره صدراعظمی امیرکبیر بسیار کوتاه بود، اما برخورد محکم و قاطعی با سفرای فرانسه، انگلیس و روسیه داشت.
تبریزی به یکی دیگر از ویژگی های دولتمردی امیرکبیر اشاره کرد و تصریح کرد: میرزا تقی خان به دنبال حذف فرصت طلبان و دلسوزان از دربار و مرکز قدرت بود.
این مورخ معاصر افزود: امیرکبیر از مراکزی که تولیدات کوچک و بزرگ داشتند حمایت می کرد و کارخانه ها و کارگاه های تولیدی را تقویت می کرد و اجناس مورد نیاز مردم در زمان خود اجازه صادرات به خارج از کشور را نداشت. او اصل استحكام داخل كشور، تشويق به ايجاد كارخانه ها، كارگاه هاي كوچك و بزرگ و تنظيم و مقابله با اوضاع سخت اقتصادي كشور را از مهم ترين اقدامات اميركبير براي ايران بود.
وی در خصوص تلاش های امیرکبیر برای رسیدگی به درخواست های غیرمنطقی درباریان خاطرنشان کرد: وی برای رسیدگی به رشوه و درخواست های غیر ضروری درباریان تلاش زیادی کرد، درباریان و بستگان و اعضای خانواده شاه اغلب از دولت درخواست های غیرمنطقی داشتند. در عرصه های مختلف اما امیرکبیر با اقتدار عمل می کرد. آنها را کوتاه و محدود کرد.
انتشار اولین روزنامه در زمان امیرکبیر
تبریزی در ادامه گفت: برای اولین بار در کشور این امیرکبیر بود که روزنامه «وقایعیه» را منتشر کرد تا مردم به‌ویژه فرمانداران و دولتمردان آگاه شوند. حقیقت و صحت تحولات از طریق یک رسانه به همین دلیل روزنامه وقایع الکبیر در زمان امیرکبیر فعالیت خود را آغاز کرد. در زمان قاجار مردان بسیاری برای تحصیل در رشته های علوم و مهندسی به خارج از کشور رفتند و در کشورهای اروپایی به تحصیل ادامه دادند. آنها به دلیل نداشتن سلامت سیاسی و عضویت در سازمان ماسونی و حتی به عنوان عامل جاسوسی به کشور بازگشتند. به همین دلیل امیرکبیر تصمیم گرفت دارالفنون را که در آن زمان دارای جایگاه دانشگاهی بود و برای رشته های نظامی، پزشکی، ادبی، سیمی و دیگر رشته ها طراحی شده بود، تأسیس کند. کشورهای انگلستان، فرانسه و روسیه برای دارالفنون اساتید استخدام کردند زیرا معتقد بود که آنها توطئه گر و متجاوز هستند و به همین دلیل می توانند دانشجویان کشورهایی مانند اتریش یا کشورهایی با ایران را هدایت کنند. برای استخدام اساتید دارالفنون. امیرکبیر ارتقای سطح علمی کشور را با ترجمه کتب فنی پزشکی، فیزیک، شیمی، ریاضی و… با علوم انسانی اهمیت داد.
شکست استعمار در ایران از زمان امیرکبیر آغاز شد
مسئول کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی در کتابخانه شورای اسلامی گفت: اقدامات امیرکبیر روند شکست استعمار را در کشور کوتاه کرد. ما مواردی داشتیم که کارکنان سفارت انگلیس برای جاسوسی آمدند و امیرکبیر آنها را از دادگاه بیرون انداخت. در زمان امیرکبیر، منافع روسیه، انگلیس و فرانسه در خطر بود و عده ای از تأثیرگذاران همراه ناصرالدین شاه علیه امیرکبیر توطئه کردند و در نهایت او را اخراج کردند و سپس میرزا آقاخان نوری که عامل استعمار انگلیس بود. و حتی به دلایل تعلق یا غرور یا شاید برای امنیت جانش تابعیت انگلستان و با توطئه او و نزدیکان شاه به او اعطا شد. از او خواستند که امیرکبیر شاه مست بود. یا مست نبودن البته مشخص نیست، اگرچه شاه ارتباط مستقیمی با استعمار دارد نبود و حماقت هایی داشت دستور شهادتش را داد پس شهادت میرزا تقی خان امیرکبیر ربطی به داخل ایران ندارد بلکه به همان توطئه سفارت انگلیس و عواملش ربطی دارد.
وی افزود: متأسفانه بعد از امیرکبیر، وضعیت ایران به زمان میرزا آقاسی و قبل از امیرکبیر که یک صدراعظم دروغین، نالایق و غیرقانونی نیز بود، برگشت و ایران را به عقب راند و دستاوردهای مهم و مثبت آن مرحوم را از بین برد. کبیر و وابستگی ایران به انگلیس از گذشته بود
وی با اشاره به کتاب میراث مکتوب استعماری و ضداستعماری در دوره صفویه و قاجار گفت: این کتاب که توسط خانم مهدیه مرادپور گردآوری شده و با مقدمه ای توسط دکتر دکتر قاجاریه گردآوری شده است. محمدحسن رجبی دوانی به بخشی از تاریخ ایران در دوره صفویه و قاجاریه اشاره می کند. در ذیل نامه امیرکبیر در اعتراض به تجاوز رشید پاشا از خاک عثمانی به خاک ایران و لزوم توجه به خط مرزی که امیرکبیر به عنوان نخست وزیر استقلال طلب با اقتدار ملی سروکار دارد، نامه دیگری در اعتراض به آن آمده است. فرانسوی ها سفیر فرانسه مدعی شده است که در زمان میرزا آقاسی ما بین ایران و فرانسه قرارداد تجاری داشتیم که باید به مفاد آن احترام بگذارید و تهدید کرد که روابط بین ایران و فرانسه اگر رعایت نکنید ایران و فرانسه لغو می شوند شما باید بپذیرید امیرکبیر با درایت قرارداد را بررسی کرد و گفت که این قرارداد امضا ندارد، این چیزی که میرزا آغاسی نوشته حتما باید توسط محمدشاه امضا شده باشد. در این نامه چیزی از این دست وجود ندارد و اینکه ادعای شما دروغ است و شما مسئول آن هستید برای تعطیلی سفارت ما به دنبال دوستی هستیم، اما بر اساس توافق بین دولت های ایران و ایران. فرانسه در مورد مسائل تجاری تاریخ پادشاه امضا شد.
مقابله مستقیم با زیاده خواهی سفرای کشورهای خارجی
وی افزود: در این کتاب به نامه دیگری نیز اشاره شده است، نامه دیگری در پاسخ به سفیر فرانسه که مدعی شده در صورت عدم پایبندی به توافق، سفارت را به طور مشخص تعطیل می کنیم، مجددا تاکید می شود که میرزا تقی خان امیرکبیر ابراز تمایل می کند. دولت ایران با فرانسه دوست شود، اما با پیشنهاد انعقاد معاهده و معاهده جدیدی که به نفع طرفین باشد، این معاهده را نوعی وابستگی، استثمار و استعمار توصیف می کند. منفعل نیست و تحت تأثیر قرار می گیرد و به دنبال درگیری با کشورهای مسلمان و همسایه خاص نیست و با سفرای کشورها نیز برخورد قاطع می کند.
تبریزی به خاطرات و زندگینامه سفیر انگلیس در ایران اشاره کرد و خاطرنشان کرد: در بیوگرافی سفیر انگلیس آمده است که روزی سفیر انگلیس با ده نفر به دیدار امیرکبیر آمدند. خودش گفت: بفرمایید بنشینید تا نوبتشان شود، سفیر 10 دقیقه، یک ربع معطل می شود و بعد اعتراض می کند که چرا ما را معطل کردید. من سفیر انگلیس هستم، آمدم امیرکبیر را ملاقات کنم، امیرکبیر در اتاقش را باز می کند و می پرسد چرا سروصدا می کنی، سفیر می گوید من نیم ساعت منتظر بودم، امیرکبیر جواب داد هر جا راهپیمایی می کنی. تو برو چرا 10 نفر رو با خودت بردی اگر من با شما مخالفم، این 10 نفر اینجا چه می خواهند؟ آنها را بیرون بیاورید و سپس به صحبت بپردازید. یعنی موضع گیری قاطع به ویژه در موضوع انگلستان که روحیه استعماری داشت از ویژگی ها و ویژگی های امیر بود.
وی به ذکر خاطرات بیشتری از امیرکبیر پرداخت و گفت: یک بار دیگر امیر در دفترش نشسته بود، متوجه سروصدایی شد، دید که یکی از کارکنان ایرانی که در سفارت کار می کرد برای گرفتن اخبار روز از دفتر امیر آمده است. امیر می پرسد اینجا چه خبر است؟ آن شخص می گوید من از اخبار مطلع شدم. اگر خبر ندهی به سفیر می گویم مجازاتت کند. امیرکبیر آن شخص را به اتاق خود فرا خواند و وقتی وارد شد سیلی به صورت او زد و پرسید: مسلمانی یا کافر؟ از جاسوسی برای آنها خجالت نمی کشی؟ چقدر به شما حقوق می دهند؟ من از این به بعد چندین بار به شما پول می دهم که آنها را به ما گزارش دهید، این شخص هم اطاعت می کند، بعد از مدتی سفارت انگلیس می بیند که پیام های داخل سفارت دست امیر است و امیر با او این کار را می کند. همچنین به عنوان کارمند سفارت روسیه خدمت می کرد و به طور مستقل در برخورد با خارجی ها روحیه اسلامی را حفظ می کرد.
این محقق و مورخ معاصر خاطرنشان کرد: وی در برخورد با وضعیت فقرا و بیماران به عنوان یک مقام مسئول و دلسوز عمل می کرد. آنچه در شخصیت امیرکبیر مسلم است صفا و صداقت و ایمان اوست. دوم، روحیه استقلال طلبی و احترام به جامعه و اقتدار ایرانی مهم است. ثالثاً برنامه های جدیدی برای رشد علمی و رشد اقتصادی جامعه ایجاد کنید.