پارسا ملکی در نفت خبر نوشت: ایران برای ماندن در بازار گاز ترکیه باید پیشنهاد بسیار جذاب تری نسبت به گذشته ارائه دهد. قیمت گاز ایران باید با قیمت رقبایی مانند روسیه و آذربایجان قابل رقابت باشد
در میان هیاهوهای پیرامون تلاش ترکیه برای تبدیل شدن به هاب گاز منطقه، ایران علیرغم داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان، در حال تبدیل شدن به یک تماشاگر ناامید است. قرارداد 25 ساله ای که زمانی نماد همکاری اقتصادی دو کشور بود، اکنون در سال 2026 به پایان می رسد و چشم انداز تمدید آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. ایران در این سال ها به طور متوسط سالانه 9 تا 10 میلیارد مترمکعب گاز از طریق خط لوله تبریز – آنکارا به ترکیه صادر می کرد که بین 1.5 تا 2.5 میلیارد دلار در سال (بسته به قیمت جهانی گاز) درآمد داشت. افزایش یافته است، اما این تمام ماجرا نیست.
ایران که زمانی دومین تامین کننده گاز ترکیه بود، اکنون 9 درصد از سهم بازار را در اختیار دارد و با چالش های زیادی مواجه است. از یک سو، میدان گازی پارس جنوبی که بیش از ۷۰ درصد گاز ایران را تامین می کند، با افت فشار و کاهش تولید مواجه شد. از سوی دیگر مصرف گاز خانگی در ایران به دلیل رشد جمعیت، توسعه صنعتی و الگوهای مصرف ناکارآمد سالانه بین 5 تا 7 درصد افزایش می یابد. این دو عامل با یکدیگر ترکیب شده اند و ظرفیت صادرات ایران را به شدت محدود کرده اند.
در این بین رقبای ایران هم بیکار ننشسته اند. روسیه با ارائه تخفیف های قابل توجه، قراردادهای بلندمدت و سرمایه گذاری در خطوط لوله ترک استریم و بلو استریم، بازار ترکیه را به تصرف خود درآورده است و با صادرات 21 میلیارد متر مکعب گاز شاه دنیز و ساخت و ساز گاز، 45 درصد گاز مورد نیاز این کشور در سال 2023 را تامین می کند. خطوط لوله TANAP (خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی) و TAP (خط لوله ترانس آدریاتیک) به طور پیوسته سهم خود را در بازار ترکیه افزایش داده اند، در سال 2023. 9.3 میلیارد متر مکعب گاز به این کشور صادر شد.
ترکیه همچنین با کشف 710 میلیارد متر مکعب میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه وابستگی خود به واردات گاز را کاهش داده و قصد دارد تولید سالانه این میدان را به 15 تا 20 میلیارد متر مکعب افزایش دهد. علاوه بر این، با امضای قراردادهایی برای خرید گاز طبیعی مایع از کشورهایی مانند قطر، الجزایر، نیجریه و ایالات متحده، با هدف تنوع بخشیدن به منابع تامین گاز، در پایانه های LNG سرمایه گذاری می کند. امضای قرارداد 10 ساله. توافق ترکیه با اکسون موبیل برای خرید 2.5 میلیون تن LNG از آمریکا نشانه بارز این استراتژی است.
قرارداد مشروط
در این شرایط آیا امکان تمدید قرارداد گاز ایران و ترکیه وجود دارد؟ پاسخ به این سوال “بله” است، اما بسیار مشروط. برای ماندن در بازار گاز ترکیه، قیمت گاز ایران باید با قیمت رقبا از جمله: ب- رقابتی بودن تخفیف های قابل توجه و شرایط قرارداد منعطف می تواند تا حدی ترکیه را به تمدید قرارداد تشویق کند.
با این حال، مهمتر از قیمت، تضمین ثبات حجم صادرات است. ایران باید مشکل کاهش تولید در میدان پارس جنوبی را حل کند. علاوه بر این، ایران باید مصرف داخلی خود را برای ایجاد ظرفیت مازاد برای صادرات بهینه کند.
در حال حاضر چشم انداز تمدید قرارداد بسیار تیره و تار است و ایران در موقعیتی نیست که بتواند یک پیشنهاد وسوسه انگیز ارائه کند.
از دست دادن بازار گاز ترکیه ضربه بزرگ اقتصادی به ایران خواهد بود. درآمد سالانه 1.5 تا 2.5 میلیارد دلاری حاصل از صادرات گاز به ترکیه کمک قابل توجهی به درآمدهای ارزی ایران و همچنین از بین رفتن اهرم های سیاسی در روابط دو کشور و همچنین حذف تدریجی ایران از معادلات انرژی منطقه می کند. .
در نهایت، آینده قرارداد گاز ایران و ترکیه و به طور کلی، نقش ایران در بازار گاز منطقه به توانایی این کشور در حل مشکلات ساختاری صنعت گاز، ارائه پیشنهاد رقابتی و انجام دیپلماسی فعال انرژی بستگی دارد. ایران به تدریج از بازار گاز ترکیه خارج خواهد شد و رویای تبدیل شدن ترکیه به قطب گاز منطقه بدون حضور ایران محقق خواهد شد.
