در آستانه اعلام فهرست کوتاه نامزدهای اسکار، در اینجا نگاهی داریم به برخی از بهترین مستندهای سال 2024؛ فیلم هایی که در بزرگترین جشنواره های سال مانند برلیناله، ساندنس، کن، ونیز و تلوراید خوش درخشیده اند.
به گزارش فرادید؛ این فیلم ها ترکیبی از روایت های تکان دهنده و الهام بخش هستند. از آثار عمیق سیاسی گرفته تا جستجو در فراز و نشیب های زندگی شخصی. فیلم هایی درباره جدایی و اتحاد، درباره عدالت و تلاش، و درباره خاطرات و تجربیات انسانی.
با ما همراه باشید تا با 10 مستند برتر امسال که احتمالاً در فهرست نهایی اسکار قرار خواهند گرفت، آشنا شوید.
تعداد کمی از مستندهای این فهرست به اندازه فیلم تکان دهنده و تحقیقی شیوری ایتو شخصی و تکان دهنده هستند. این فیلم که یک پتک به سیستم عدالت پدرسالار ژاپن است، داستانی تکان دهنده از تلاش ایتو برای یافتن حقیقت است. ایتو یک خبرنگار موفق است که در سال 2015 توسط رئیسش، نوریوکی یاماگوچی، رئیس سابق دفتر واشنگتن شبکه پخش توکیو مورد تجاوز قرار گرفت.
ایتو در سال 2016 با پلیس شکایت کرد و در سال 2017 یک شکایت مدنی علیه او تنظیم کرد. هر دو تلاش با شکست مواجه شد. ایتو برای محافظت از خود شروع به ضبط مکالمات خود با دادستان و پلیس کرد. این فایل‌های صوتی در کنار واکنش‌های فرهنگی و رسانه‌ای زن‌ستیزانه به پرونده او، ستون فقرات یک مستند جامع را تشکیل می‌دهند که نه تنها سوگیری سیستماتیک علیه بازماندگان خشونت جنسی را نشان می‌دهد، بلکه عزم ایتو برای سکوت نکردن را نیز نشان می‌دهد.
2. داهومی
فیلم سنگال برای اسکار انتخاب شد یکی یکی از بهترین مستندهای سال است. Dahomey اثر متیو دیوپ اثری جذاب و در عین حال غافلگیرکننده 68 دقیقه ای است که جسورانه فیلمسازی واقع گرایانه را با داستان گویی تخیلی ترکیب می کند. این فیلم درباره تصمیم فرانسه در سال 2021 برای بازگرداندن 26 شی تاریخی است که در سال 1902 از پادشاهی داهومی به سرقت رفته بود و اکنون به کشور فعلی بنین بازگردانده می شود.
این سفر بازگشت با دقت توسط دیوپ به تصویر کشیده شده است. کارگردانی که پیش از این با فیلم مهاجرتی اش با عنوان «آتلانتیک» مورد تحسین قرار گرفته بود. دیوپ به شی بیست و ششم صدایی خشن و مرموز می دهد و باعث می شود که به بازگشت به خانه فکر کند. همچنین، دیوپ به صدای جوانان بنین گوش می دهد که بین دو احساس سرگردان شده اند: شادی برای بازگشت این اشیاء یا خشم از بازگشت تنها بخش کوچکی از هزاران میراث دزدیده شده.
دیالوگ های تخیلی بین این اشیا، این مستند را به اثری زنده، جذاب و تخیلی تبدیل کرده است.
3. دختران
فیلم Girls به کارگردانی ناتالی رای و آنجلا پاتون که در جشنواره فیلم ساندنس امسال برنده جایزه تماشاگران شد، درباره رقص و خانواده است. برای چهار دختر کوچک سیاه پوست، رقصیدن با پدرانشان کار آسانی نیست. چون پدرانشان در زندان هستند. اما به لطف یک برنامه منحصر به فرد به نام “رقص پدر و دختر” در یک مرکز اصلاح و تربیت در واشنگتن دی سی، این دختران می توانند برای یک روز به آنجا بیایند و چند ساعت عادی را با پدران خود بگذرانند. در این مستند Rae و Paten یک تیم قدرتمند تشکیل می دهند. Rae بی سر و صدا صحنه های صمیمی و بی نهایت زیبا را فیلمبرداری می کند، در حالی که پاتن موسس Daughters for Change ترس ها و نگرانی هایی را که دختران و پدران برای روز خاص خود احساس می کنند را بررسی می کند.
«دختران» اگرچه یک مستند رصدی ساده است، اما احساس عمیق و تکان دهنده ای ایجاد می کند، به خصوص وقتی می بینیم که نسل های مختلف خانواده دست به دست هم داده و یک حرکت رقص آهسته را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.
4. ارنست کول: گم شده و پیدا شده (ارنست کول: گم شده و پیدا شده)
رائول پک از مستند عمیق لومومبا: مرگ پیامبر گرفته تا برنده اسکار I Am Not Your Negro، رائول پک همیشه چهره های برجسته تاریخ سیاه پوستان را با سبکی منحصر به فرد به تصویر کشیده است. آخرین سوژه او، عکاس افسانه ای آفریقای جنوبی، ارنست کول است. کول که دوران آپارتاید را با وضوح تکان دهنده ای ثبت کرد، به خاطر کارش به یک پناهنده دائمی تبدیل شد.
در این مستند صدای ارنست کول به زیبایی توسط لاکیت استانفیلد (بازیگر نامزد اسکار) روایت می شود. پک و استنفیلد با استفاده از فیلمنامه ای نوآورانه که از نوشته های خود کول و شهادت دوستانش الهام گرفته شده است، زندگی کول را از آفریقای جنوبی تا آمریکا دنبال می کنند و عکاسی سیاه و سفید خیره کننده او را به تصویر می کشند.
5. بدون سرزمین دیگر
این فیلم اثری تکان دهنده درباره آوارگی چند دهه ای مردم یک روستای فلسطینی است. فیلمی که برنده جایزه برتر جشنواره فیلم برلیناله 2024 شد. این روستا مانند بسیاری دیگر در کرانه باختری، چرخه دردناکی را تجربه می کند: مواجهه با نیروهای نظامی متجاوز، مراجعه به دادگاه برای اثبات مالکیت زمین، جلوگیری موقت از تخریب به دلیل پوشش رسانه ای، تجربه صلح کوتاه مدت و سپس بازگشت. از نیروهای مهاجم
ریحان آدرا تهیه کننده فیلم به همراه خانواده اش 20 سال است که این چرخه های تلخ را با دوربین های خانگی ثبت می کنند. این تصاویر دلخراش، از جمله جست‌وجوی ساکنان در میان آوار و تخریب اجباری مدرسه‌ای که کودکان در آن تحصیل می‌کردند، به عنوان شواهدی انکارناپذیر برای نشان دادن تاکتیک‌های غیرانسانی رژیم اشغالگر برای ایجاد یک مرکز آموزشی نظامی استفاده شده است.
6. قطعه قطعه
اگر به دنبال فیلمی مستند هستید که حال و هوای شما را ایجاد کند، Piece by Piece اثر مورگان نویل یک انتخاب عالی است. این بیوگرافی رنگارنگ و خلاقانه در مورد فارل ویلیامز، نوازنده و تهیه کننده مشهور، به روشی کاملا خلاقانه با استفاده از لگو ساخته شده است. این مستند جسورانه مخاطب را از طریق روایت خود ویلیامز از سال‌های شکل‌گیری تا بهترین موفقیت‌هایش می‌برد.
این فیلم نه تنها خاطرات ویلیامز را بازسازی می کند، بلکه تخیل او را نیز تسخیر می کند. برای مثال، یکی یکی از نکات جالب فیلم ویلیامز را نشان می دهد که در اعماق دریا شنا می کند و با خدای رومی نپتون ملاقات می کند، که سپس از آب بیرون می پرد و در اسکله در زادگاهش ویرجینیا بیچ رقصی بزرگ دارد.
با مرور مجدد زندگی ویلیامز، بازسازی‌های موزیک ویدیوی کلاسیک او برای آهنگ‌هایی مانند Drop it Like It’s Hot، Get Lucky و Happy نیز نمایش داده می‌شود. همچنین حضور هنرمندانی چون اسنوپ داگ، جی زی، گوئن استفانی و … این مستند را به تجربه ای سرشار از سرگرمی های سبک و دلنشین تبدیل کرده است.
7. زندگی قابل توجه ایبلین
اگر «قطعه به تکه» ساخته شده تا لبخندی بر لبان شما بیاورد، «زندگی شگفت انگیز آیلین» با همین سبک انیمیشن به نظر می رسد که اشک شما را دربیاورد. البته این بدان معنا نیست که فیلم بنجامین ری در مورد متس استین (مرد نروژی متولد شده با بیماری نادر دیستروفی عضلانی) غم انگیز است. این مستند نیز بسیار الهام بخش و حیات بخش است.
با اتخاذ رویکردی متفاوت، «زندگی شگفت انگیز آیلین» ابتدا از دیدگاه والدین عزادار مت که به تازگی درگذشته اند روایت می شود. سپس متوجه می شوند که پسر معلولشان در دنیای مجازی World of Warcraft زندگی غنی و پرماجرا داشته است. این فیلم با استفاده از متن گفتگوهای متس در بازی و بازآفرینی محیط مجازی آن، زندگی پرشور و تاثیرگذار او را به تصویر می کشد و داستانی از پشتکار، همدلی و ماجراجویی را روایت می کند.
8. جدا شده
فیلم دیگری که مستند را با عناصر تخیلی ترکیب می‌کند، «جدا شده» ساخته ارول موریس است که تصویری خشم‌آمیز و به خوبی تحقیق شده از سیاست جدایی خانواده دولت ترامپ ارائه می‌کند. سیاست “تحمل صفر” ترامپ در سال 2017 به شدت اجرا شد و عمدتا خانواده های پناهنده از کشورهای پرخطر مانند گواتمالا، السالوادور و هندوراس را هدف قرار داد.
مصاحبه با مقامات دولتی سابق مانند الین دوک و جاناتان وایت، و همچنین روزنامه نگار یاکوب سوبوروف، که کتاب او الهام بخش موریس برای ساخت این فیلم بود، واقعیت تلخ این سیاست و حاشیه های وحشیانه آن را آشکار می کند. موریس به طرز ماهرانه‌ای این شهادت‌ها را با صحنه‌هایی از بازیگرانی که نقش مهاجرانی را بازی می‌کنند که از مرز عبور می‌کنند و از هم جدا می‌شوند، آمیخته است.
9. نیشکر
این فیلم که برنده جایزه بهترین کارگردانی مستند در جشنواره فیلم ساندنس 2024 شد، تحقیقی تکان دهنده درباره تاریخ دردناک سیستم مدارس شبانه روزی بومیان کانادا به کارگردانی جولیان برو نویسکت و امیلی کیسی است. داستان این مستند پس از کشف قبرهای بی نشان در نزدیکی مدرسه شبانه روزی سنت جوزف رخ می دهد و با سه روایت مختلف که به ماهیت این تدفین ها پاسخ می دهد به هم متصل می شود: تحقیق در مورد ملت دریاچه ویلیامز، خاطرات دردناک ریک گیلبرت، رئیس سابق ملل اول و داستان جولیان (یکی از کارگردانان فیلم) و پدرش.
این روایت های دلخراش جنایات ویرانگر سیستم مدارس شبانه روزی را بازگو می کند: جدایی اجباری خانواده و سوء استفاده فیزیکی و جنسی که برای همیشه زندگی بومیان را تحت تأثیر قرار داده یا ویران کرده است. این شهادت های دردناک با فیلم های آرشیوی تبلیغات مدرسه و یک برخورد صمیمانه آمیخته شده است. یکی شاهدان و یک کشیش را ترکیب می کند تا نشان دهد که چگونه یک جامعه زخمی شد اما هرگز شکسته نشد.
10. اتحادیه
کارگردانان برت استوری و استیون مینگ قدرت سازماندهی جمعی را در مستند شجاعانه اتحادیه خود به تصویر می کشند. این مستند کارگران سابق و فعلی انبار آمازون در استاتن آیلند را در تلاش برای تشکیل اتحادیه آمازون دنبال می کند.
این فیلم بر کریس اسمالز، یک سازمان دهنده پرشور تمرکز دارد که در سال 2020 به دلیل برنامه ریزی و شرکت در اعتصاب به دلیل شرایط ایمنی همه گیر از آمازون اخراج شد. این مستند به جای رویکرد ملودرام، گزارشی روشن و دقیق از مسیر آهسته و سیستماتیک لازم برای سازمان ارائه می دهد.
علاوه بر مستندسازی تظاهرات پرشور، فیلمسازان جلسات ویدیویی طولانی و بحث های مفصل اعتصاب کنندگان درباره رویکردهایشان را ضبط می کنند. این فیلم نشان می دهد که برای ایجاد یک «ائتلاف» باید با چه مشکلات بزرگی روبرو شد و مخالفان اتحاد از چه تاکتیک ها و توطئه هایی برای شکستن آن استفاده می کنند.