پناهگاه اسپید کمر اولین پناهگاه کشور در سال 1326 در ارتفاع 3000 متری در دامنه جنوبی کوه توچال ساخته شد. کاوه کشفی، رئیس سابق هیأت کوهنوردی استان تهران می‌گوید: این پناهگاه یکی از اولین پناهگاه‌های تهران است که تماماً با حمایت مردم و مشارکت کوهنوردان بومی و محلی این پناهگاه را ساختند و مصالح بومی مانند سنگ و ماسه و همچنین آهک و گچ را با استفاده از قاطر از تهران آوردند. نکته جالب اینجاست که کوهنوردانی که در ساخت و ساز شرکت کردند از پول خود استفاده کردند و توانستند اثری عام المنفعه از خود به جای بگذارند. محمدکاظم گیلانپور یکی از مشهورترین چهره های کوهنوردی و نویسنده اولین کتاب کوهنوردی ایران، جلیل کتبایی از مروجین معروف کوهنوردی و بنیانگذار دیواره نوردی کشور، امیل مارکاریان و گاغام میناسیان از… اولین کوهنوردان فنی و حسین گل گلاب، شاعران شعر معروف «ای ایران» در میان دیگر کوهنوردان این پناهگاه را ساختند.
به گزارش همشهری آنلاین، در گذشته صعود به قله توچال تنها از مسیر جان پناه اسپید کمر بود. این پناهگاه از ارزش تاریخی و فرهنگی خاصی برخوردار است و کوهنوردانی که در ساخت آن مشارکت داشتند با کمک مردم و همدلی کوهنوردان اولین مروج ساخت پناهگاه بودند.
کشفی می گوید: این پناهگاه به شکل هرمی ساخته شده و دو طبقه است. طبقه اول برای استراحت و صرف غذا برای کوهنوردان و طبقه دوم برای خواب در نظر گرفته شده بود. پس از ساخت پناهگاه شیرپلا و تغییر مسیر کوهنوردان برای فتح قله، از اسپید کمر کمتر استفاده شد. این پناهگاه در سال های 1375 و 1384 بازسازی شده است. با این حال، کوهنوردان هر ساله برای تمیز کردن و تعمیر آن می آیند.
با مروری بر تاریخچه ساخت این پناهگاه، نام بزرگان ایران و تهران که مجموعاً اولین پناهگاه کشور را به یادگار گذاشتند، در ذهن تداعی می شود. کوهنوردانی چون ابوالقاسم نوروزی، فرخ رحمدل، عبدالله رشتیان، امیر فیض، محمد زندی، هوشنگ محیط، عزیز حاتمی، منوچهر جهانبیگلو، محمدکاظم قادری نیا، رفوئیان، تقی گدرزی، ناصر حقیقی، محمد اعظمی و حسین هاشمی که همگی از اهالی کوه بودند. در کوهنوردی ورزشی ایران و هستند
