طبق ماده 997 قانون مدنی هرکس باید نام خانوادگی داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری قوه قضاییه، بر اساس ماده 40 قانون وضعیت مدنی، تغییر نام خانوادگی تنها با موافقت سازمان احوال کشور امکان پذیر است.
طبق ماده 41 قانون احوال مدنی:
– نام خانوادگی فرزند با نام خانوادگی پدر یکی است.
– دارنده حق تقدم نام خانوادگی شخصی است که برای اولین بار در قلمرو اداره ثبت اسناد مستقل نام خانوادگی مشخصی را به نام خود ثبت کرده باشد که منحصر به خود او شناخته می شود.
– حق تقدم نام خانوادگی پس از فوت دارندگان آن به ورثه قانونی آن می رسد، دارنده حق تقدم نام خانوادگی یا اولین ورثه قانونی می تواند به افراد دیگر اجازه استفاده از نام خانوادگی خود را بدهد مشروط بر اینکه محل اعطای نام خانوادگی باشد. در شناسنامه آنها موجود است یکی بگذار بدهند
افراد می توانند در موارد زیر درخواست تغییر نام خانوادگی خود را داشته باشند:
1- نام خانوادگی از بیش از دو کلمه یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند یا اسم مطلق تشکیل شده یا به نام مکان اضافه می شود. به عنوان مثال: دو اصل تهرانی، علینژاد مطلق، عدنان تکان تپه تهرانی، حسینی پور، طباطبایی و غیره.
2- نام خانوادگی ترکیبی از کلمات رکیک و ناپسند است. مانند: گداپور، پدر سوخته، لش.
3- نام خانوادگی متشکل از کلمات خارجی باشد. مثلاً: علی اف برای ایرانیان غیرمهاجر یا آراکلیان برای مسلمانان.
4- نام‌های مذموم و مغایر با ارزش‌های فرهنگ اسلامی.
5- اسامی مکان به صورت مطلق و جمع. مانند: کرجی، افخمی تبریزی.
تبصره 1: حذف نام مکان از نام خانوادگی افراد بدون رعایت ضوابط مربوط به دارنده حق تقدم نام خانوادگی انجام می شود. مثل حسینی شیرازی به حسینی یا اکبری علی آبادی به اکبری.
تبصره 2: حذف نام طوایف و طوایف و حروف و مسلک از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات قانون تقدم نیز انجام می شود مانند: کوراوند به رسولی و محمدی نقاش به محمدی.
6- کلماتی که عناوین و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از مدارج و مؤسسات علمی مانند دکتر، دانشگاه یا مناصب دولتی ارتش و کشور به صورت مطلق هستند مانند: سرهنگ، شهردار.
7- استفاده از نام خانوادگی زوج تا زمانی که زوجه با رضایت زوج بدون رعایت حق تقدم باشد بلامانع است.
در صورت طلاق، شناسنامه زوجه و شناسنامه زوجه به نام خانوادگی اصلی بازگردانده می شود.
پس از فوت شوهر، تا زمانی که زوجه شوهر دیگری را اختیار نکرده باشد، می تواند به استفاده از نام خانوادگی شوهر متوفی خود ادامه دهد یا به نام خانوادگی اصلی خود برگردد.
8- در صورت تغییر نام خانوادگی پدر، امکان تغییر نام خانوادگی فرزندان زیر 18 سال با درخواست کتبی پدر و تغییر نام خانوادگی فرزندان بزرگتر بدون رعایت حق تقدم با ارائه نامه از طرف پدر
9- در صورت تغییر نام خانوادگی و فوت پدر، کلیه فرزندان متوفی می توانند با رعایت ماده 41 قانون وضعیت مدنی نام خانوادگی خود را به نام خانوادگی پدر تغییر دهند.
افراد زیر با نام خانوادگی قابل تغییر می توانند برای تغییر نام به اداره ثبت احوال محل سکونت خود اقدام کنند:
1- افراد بالای 18 سال.
2- افراد زیر 18 سال دارای گواهی سررسید.
3- پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه برای فرزندان زیر 18 سال در صورت تغییر نام خانوادگی پدر.
4- قیم یا وصی فرزندان تحت سرپرستی با ارائه مدارک مستند به تایید سمت خود.
