عصر ایران; دکتر علیرضا داداشی* – استرس پدیده ای فراگیر است که تقریباً هر فردی حداقل چند بار در زندگی خود آن را تجربه کرده است.
استرس سازمانی نوعی استرس است که ریشه در سازمان ها و شرکت ها دارد و از عوامل سازمانی ناشی می شود.
برای اینکه بدانیم چگونه بر هر پدیده آزاردهنده و ناخوشایند از جمله استرس غلبه کنیم، ابتدا باید این پدیده را بهتر درک کنیم.
تعریف استرس
بیایید به دو تعریف مبتنی بر منابع علمی نگاه کنیم:
- دکتر حسن زارعی متین گفت: فشار عصبی (استرس) واکنش عصبی برخی افراد به موقعیت های استرس زا است.
- دکتر علی رضاییان معتقد است که فشار روانی (استرس) موقعیتی پویا است که در آن فرد با فرصت، محدودیت یا نیازی مواجه می شود که به آن علاقه دارد و نتیجه آن برایش مهم و در عین حال نامشخص است. .
علل استرس سازمانی
میزان استرس در سازمان ها و محیط های کاری مختلف متفاوت است. به عبارت دیگر، هر شغل نشان دهنده بار متفاوتی برای هر فرد است.
تیپ شخصیتی افراد، محیطی که در آن بزرگ شده اند، میزان تناسب کار با مهارت ها و علایق هر فرد و بسیاری عوامل دیگر عواملی هستند که به این تفاوت در شدت و میزان استرس دامن می زنند. با این حال، اینطور نیست که نتوان نقطه مشترکی بین آنها پیدا کرد.
در اینجا به چند علت رایج استرس سازمانی که کم و بیش در مشاغل و محیط های کاری مختلف رخ می دهد اشاره می کنم:
- حجم کاری بیش از حد و اضافه کاری
- مقررات و دستورالعمل های دست و پا گیر
- برای کارهای محوله چندین اولویت تعیین کنید
- تعیین ضرب الاجل غیرواقعی که فراتر از توانایی فرد یا تیم است
- استانداردها و انتظارات متعدد در مورد کیفیت عملکرد کار
- شرایط مربوط به محیط کار از جمله چیدمان و تجهیزات کار
- فرهنگ سازمانی نادرست و نامناسب
- شبکه ارتباطی سازمانی ضعیف
زمانی که استرس سازمانی به اندازه کافی جدی گرفته نمی شود و به یک موضوع فرعی تبدیل می شود – همانطور که متاسفانه در بسیاری از سازمان ها اتفاق می افتد – با کارمندانی مواجه می شویم که بیشتر اوقات در محل کار و گاهی اوقات بعد از ساعت کاری در اداره هستند و افراد را در جای خود تحمل می کنند. سکونت جوی که با استرس و نارضایتی مشخص می شود.
راههای غلبه بر استرس سازمانی
البته اقداماتی وجود دارد که کارمند باید برای کمک به خود انجام دهد.
با این حال، مدیر می تواند به دو روش برای کاهش استرس در سازمان عمل کند:
- مقابله با شرایط خارجی که باعث استرس می شود.
- مدیریت شرایط سازمانی و استرس های داخلی.
با توجه به عوامل بیرونی که ممکن است مثلاً قوانین و دستورات سازمان ها و نهادهای قانونگذاری بالادستی را شامل شود یا شرایطی که فضای عمومی جامعه ای را که سازمان ما به آن تعلق دارد و در نتیجه آثار مختلفی از آن دریافت می کند، تعیین می کند. ممکن است این مورد باشد مدیر ممکن است نتواند نقشی را که باید ایفا کند.
اما در بخش عوامل داخلی اینگونه نیست و بدیهی است که از مدیر انتظار مداخله و بهبود شرایط و کاهش عوامل استرس زا در محیط کار تا حد قابل قبولی را داریم.
اقداماتی که می تواند به بهبود وضعیت کمک کند عبارتند از:
- حفظ فرهنگ سازمانی مثبت
هر چه جو سازمان ما آرامتر و دوست داشتنی تر باشد، بازده کاری کارکنان بهتر خواهد بود و سطح تنش بین فردی کارکنان و محیط بیرون کمتر می شود.
- به کارکنان آموزش داده و از آنها حمایت کنید
برخی از تجربیات مربوط به استرس کاری به این موضوع مربوط می شود که فرد در محل کار یا شغلی که به او محول شده است با شرایط ناآشنا مواجه می شود و متأسفانه فضا را به گونه ای درک نمی کند که بتواند به راحتی از افراد مسن و بیشتر بپرسد. کارکنان مجرب برای کمک و راهنمایی اگرچه بخشی از این درخواست کمک به فرهنگ سازمانی مربوط می شود، اما بخشی از آن را می توان در قالب حمایت سازمانی توضیح داد.
منظور از حمایت سازمانی این است که کارمند در مواقع ضروری چقدر می تواند روی کمک مافوق خود و سایر همکاران حساب کند.
- مشارکت کارکنان در تصمیم گیری
مشارکت افراد در تصمیم گیری در بحث مدیریت منابع انسانی و فراتر از آن بسیار مفید تلقی می شود یکی به عنوان یکی از انواع پاداش های انگیزشی ناملموس سازمانی شناخته می شود و در ایجاد شرایط مطلوب و دلپذیرتر محیط کار نیز موثر است.
علاوه بر این، زمانی که یک کارمند در تصمیم گیری های سازمانی دخالت داشته باشد، بهتر با شرایط و ماهیت کار محول شده کنار می آید و با چالش های ناخواسته کمتری مواجه می شود.
- تغییر و اصلاح ماهیت و شرح وظایف کارکنان
مولوی بزرگ می فرماید: همه را مفید ساخته اند/ مهر در دلش گذاشتند
این بدان معناست که همه نمی توانند با همه چیز کنار بیایند و به درستی با آن برخورد کنند. همین انتظار از افراد با ذهن، مهارت، تجربیات و علایق متفاوت مانند تلاش برای ارزیابی همه موجودات زنده بر اساس توانایی آنها در بالا رفتن از درخت است.
گاهی لازم است شرح وظایف را در فواصل زمانی مناسب بررسی و در صورت لزوم تغییر دهید. به این ترتیب شرح وظایف مناسب تری پیدا می کنیم و دور از انتظار نیست که استرس محیط کار برای افراد کاهش یابد.
- طراحی سیستم دستمزد انگیزشی
به عقیده اکثر کارشناسان، اصلاح نظام پرداخت -البته به صورت علمی و صحیح- می تواند مشکلات و چالش های مختلف سازمان را حل کند.
در جامعه امروزی بسیاری از دغدغه های کارگران مربوط به تفاوت درآمد و هزینه زندگی است. ناگفته نماند که این نگرانی ها بر روحیه و انگیزه کارکنان سازمان ما تأثیر منفی می گذارد و آنها را تحت فشار قرار می دهد. فرد در محل کار حضور دارد و مشغول انجام کارهای محوله است، اما در سرش مدام مشغول محاسبات سبک و سنگین و کارهای حسابداری و به اصطلاح دو، چهار، چهار دخل و خرج خانواده است. این به معنای استقبال از محیط کاری پر استرس و کاهش کیفیت و کارایی است.
دیپلم
استرس اثرات منفی زیادی بر کیفیت کار و عملکرد کارکنان ما دارد. ما مدیران باید محیطی آرام را برای موفقیت ایجاد کنیم و کارایی کارکنان خود را افزایش دهیم تا به دور از تنش ها و چالش ها و همچنین درگیری های روحی و جسمی بتوانند وظایف خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهند.
البته موارد ذکر شده در این مقاله همه چالش ها و راه حل های موجود در این زمینه نیست، اما تلاش من این بود که تعدادی از رایج ترین عوامل استرس زا و برعکس، کاربردی ترین راه حل های کلی را فهرست کنم.
تحقیق، مصاحبه و تحلیل دقیق و علمی شرایط افراد و سازمان به شناسایی و مدیریت بهتر مناسب ترین موارد برای سازمان و مردم کمک می کند.
_________________________________________________
*دکتر علیرضا داداشی
نویسنده و مدرس دانشکده تجارت و بازرگانی عصر ایران
– دکترای مدیریت بازاریابی
– مدیر و موسس گروه مشاوره، آموزش و تحقیق در مورد بازار خوشه ای
– مشاور استارت آپ ها، شرکت های کوچک و متوسط
– محقق بازار و اقتصاد
– نویسنده بیش از 40 مقاله در زمینه فروش و بازاریابی
– نویسنده کتاب: بیست کلمه از فروش و بازاریابی – کتاب همراه برای فروشندگان و بازاریابان
– بازرس ارشد انجمن علمی مدیریت بازرگانی ایران