خصوصی سازی صنعت خودرو موضوعی است که کارشناسان سال ها در مورد آن بحث می کردند. فرآیندی که اگر به درستی انجام شود می تواند از مرگ تدریجی این صنعت جلوگیری کند.
اگرچه خودروسازان یا مونتاژکنندگان بخش خصوصی سهم خود را در تولید در سال‌های اخیر افزایش داده‌اند، اما این دو خودروساز بزرگ دولتی در کشور همچنان نقش پیشرو در صنعت و بازار خودرو را ایفا می‌کنند. زیرساخت های گسترده این دو خودروساز و انحصار (به ویژه در رده بازارهای مبتدی) باعث شده تا این دو خودروساز همچنان صنعت را در دست داشته باشند. این کنترل و نفوذ به گونه ای است که روند رشد یا کاهش کمیت تولید و کیفیت محصولات همچنان با تولید این دو شرکت ارزیابی می شود. این امر موجب از بین رفتن عناصری مانند رقابت، کیفیت و افزایش بهره وری در بخش قابل توجهی از صنعت خودرو کشور شده و نقش پررنگ دولت در تمامی تصمیمات این دو خودروساز منجر به کسری و عدم تعادل تولید شده است. در سال های اخیر بیایید به عرضه و تقاضا نگاه کنیم. از سوی دیگر کیفیت پایین بسیاری از تولیدات ملی باعث گران شدن افکار عمومی برای محصولات تولیدی شده است.
همه موارد ذکر شده شرایط بیرونی صنعت خودروسازی دولتی را به ما نشان می دهد، اما در داخل دو کارخانه خودروسازی وضعیت اسفناک تر است. در مجموع در دو خودروساز دولتی ایران شاهد زیان انباشته ای هستیم که روز به روز افزایش می یابد. این در حالی است که ایران خودرو به عنوان بزرگ ترین خودروساز کشور، ضرر پشت سر هم متحمل ضرر می شود که بیشتر آن غیردولتی است، اما دولت همچنان بر ادامه فعالیت آن اصرار دارد.
ادامه این روند ممکن نیست!
چندی پیش مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو اذعان داشت: بیش از 80 درصد محصولات ما سودآور نیستند. وی همچنین در جایی دیگر از سخنان خود اشاره می کند که: «نگاه به این صنعت باید واقع بینانه باشد؛ این صنعت دیگر توان تحمل این حجم از زیان انباشته را ندارد، اگر این زیان انباشته یک قدم فراتر رود، ممکن است مسائلی پیش بیاید که دیگر نتوانیم همان تعداد خودرو را در اختیار متقاضیان قرار دهیم..»
شاید در نگاه اول این اظهارات کلیشه ای و مشابه دیگر موضوعات مطرح شده در مورد صنعت خودرو به نظر برسد، اما مدیرعامل ایران خودرو خاطرنشان کرد که ادامه این روند عملا غیرممکن است. آیا با اصلاح قیمت ها همه چیز اصلاح می شود و خودروساز دولتی در تاریخ ما سودآور خواهد بود؟ اصلاح قیمت احتمالا در کوتاه مدت روند زیان را تغییر خواهد داد، اما در واقع مشکل اصلی در صنعت دولتی ما فقط قیمت اجباری نیست. اگر در کنار اصلاح قیمت، ایجاد فضای رقابتی و اصلاح ساختاری را در دستور کار داشته باشیم، می توان انتظار تحول در صنعت خودرو را داشت که البته تنها با خصوصی سازی امکان پذیر نیست. البته در اینجا به خصوصی سازی عملیاتی و نه اسمی اشاره می کنیم. این به معنای مدیریت صنعت خودرو توسط بخش خصوصی و نه تنها مالکیت سهام آن است. چون در شرایط فعلی قسمت زیادی از ایران خودرو متعلق به بخش خصوصی است اما همچنان توسط دولت اداره می شود!
چرا توسط بخش خصوصی مدیریت می شود؟
اگرچه تصویر خصوصی سازی در نزد مردم آمیخته به فساد و پولشویی است و احتمالاً نام خصوصی سازی با نمونه هایی مانند هفت تپه گره خورده است، اما نباید فراموش کرد که روند خصوصی سازی گامی مهم و موثر در مسیر راه است. توسعه در حال حاضر نمونه موفقی از فعالیت بخش خصوصی را می توان در صنعت خدمات مشاهده کرد که در سال های اخیر رشد چشمگیری داشته است. یک واحد اقتصادی خصوصی هرگز در جهت تولید زیان انباشته قدمی برنمی دارد، زیرا تمام تلاش آن در جهت کسب سود است. به نظر می رسد اکنون زمان حساس و مهمی برای تصمیم گیری بزرگ است و دیگر نمی توان صنعت خودروسازی دولتی در ایران را به این شکل پیش برد. صنعت خودرو در سراسر جهان به لطف فعالیت خصوصی به نوآوری و پویایی دست یافته است و حتی در صنعت چین نیز خصوصی سازی در سال های اخیر رونق و پیشرفت را به همراه داشته است. البته بعد از فرآیند خصوصی سازی باید نظارت دولتی وجود داشته باشد اما مدیریت دولتی صنعت خودرو جز زیان چیزی به همراه نخواهد داشت.
چه کسی مخالف خصوصی سازی است؟
سال‌هاست که موضوع خصوصی‌سازی به‌عنوان یک موضوع مهم و حیاتی در صنایع کشور مطرح شده است، اما به نظر می‌رسد مخالفان جدی و قدرتمندی در دولت و ارگان‌های امنیتی کشور در این خصوص وجود دارد. تاخیر در این روند نشان می دهد که قدرت مخالفان خصوصی سازی آنقدر زیاد است که هر منطقی را زیر سوال می برد. مخالفان روند خصوصی نه به زیان انباشته خودروسازی کشور اهمیت می دهند و نه به وضعیت بازار و نه شرایط جمعیت. شاید اگر خصوصی سازی عملیاتی صنعت خودرو انجام شود کارنامه پیش از خصوصی سازی آن تا حد زیادی زیر سوال رفته و بیم آن را دارند که زیر سوال برود. البته هنوز مشخص نیست کدام جریان سیاسی یا کدام نیروی اقتصادی مخالف این جریان است، اما به هر حال وضعیت صنعت خودرو به قدری اسفناک است که این حرکت باید خصوصی سازی را هم تسریع کند و یا با مرگ این پیر و مادر مواجه شود. صنعت در کشور البته نباید فراموش کرد که خصوصی سازی عملیاتی به معنای مدیریت واقعی بخش خصوصی در یک واحد اقتصادی صنعتی است، نه خصوصی سازی های شبه دولتی که قبلا در کشور شاهد آن بوده ایم.
منبع:آخرخودرو