سیاوش آریا بر اساس شواهد، اسناد و گفتگوهایی که با تعدادی از کارشناسان و باستان شناسان داشته، آنچه را که در نقش رستم، محل دفن شاهان هخامنشی رخ داده و می گذرد، چنین روایت کرده است: «باران های سیل آسای بهاری در اردیبهشت ماه ماه جاری. در شهرستان مرودشت، حجاب از حقایقی که بیش از یک دهه توسط مدیران سابق پایگاه جهانی پارس (تخت جمشید) و نقش رستم پنهان مانده بود، برداشته شد و در نهایت فرورفتگی های عمیق قبلی که با شن و ماسه پر شده بود. گذشته دستان مقامات کنونی در کف محوطه تاریخی نقش رستم شکاف ها و شکاف های عمیقی بر جای گذاشت و به ویژه بنای معروف به نام «کعبه زرتشت» پدیدار شد و این اثر ارزشمند جهانی با خطر و آسیب مواجه شد.
به گزارش ایسنا، با تمام این اوصاف، پایگاه میراث جهانی پارس (تخت جمشید) نه تنها با خرد جمعی تصمیم مناسب و علمی برای آن نگرفت، بلکه در اقدامی غیرعلمی، کل طبقه محوطه نقش رستم برای یک طول نزدیک به 300 متر را پاره کردند تا آن را با بتن و میلگرد پر کنند که فکر می کردند آب های سطحی را دفع می کند. بهتر است قبل از پرداختن و انتقاد از چنین عملکرد نادرست و غیرعلمی کمی به گذشته بازگردیم. در اواخر دهه 1980 بود که شکاف ها و شکاف های کوچکی در محوطه باستانی نقش رستم پدیدار شد. این شکاف‌ها و شکاف‌ها در اوایل دهه 1990 عمیق‌تر و گسترده‌تر شدند و به صورت خطی طولی در زیر سنگ‌نگاره‌های ساسانی و مقبره‌های شاهان هخامنشی کشیده شدند.
خط طولی حک شده در نقش رستم که به گفته کارشناسان حدود 300 متر تخمین زده شده است.
در همان زمان با بررسی های میدانی و گفتگو با کارشناسان اعم از کارشناسان حفاظت محیط زیست و زمین شناسان به چالش فرونشست زمین پی بردم و برای اولین بار در چندین گزارش خبری، خطر کمین و آن را به اطلاع مسئولان مربوطه رساندم. عواقب ناگوار اما متاسفانه در اواخر دهه 90 مدیر پایگاه جهانی پارس و نقش رستم در اقدامی غیرحرفه ای تمام چاله ها و شکاف های زمین را با شن و ماسه پر کرد و با رد موضوع فرونشست زمین در نقش رستم به انتقاد از فعالان میراث فرهنگی
لازم به ذکر است که بر اساس اطلاعات وزارت نیرو و سازمان زمین شناسی، دشت مروشت یکی از دشت های بحرانی کشور از نظر فرونشست زمین محسوب می شود. این پدیده زندگی محلی نه تنها آثار تاریخی نقش رستم و پارسه (تخت جمشید) را به خطر انداخته است، بلکه بسیاری از آثار دوره های تاریخی و اسلامی شهرستان مرودشت را نیز در معرض خطر قرار داده است. تیر راس خطر قرار داده است. از جمله اینکه روستای رامگرد (رامجرد) در مسیر بند داریوش یا درودزن در وضعیت بسیار بدتری قرار دارد که در آینده نزدیک دهان خود را باز کرده و آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست، کشاورزی، جان مردم و آثار تاریخی وارد خواهد کرد. .
همچنین روش مقابله با پدیده فرونشست زمین در دشت مرودشت به ویژه در اثر باستانی نقش رستم بسیار ساده، واضح و روشن است و کنترل و مدیریت منابع آبی تنها راه حلی است که تمامی کارشناسان بحث و بررسی های لازم را انجام داده اند. وقتی کشاورزی به روش سنتی انجام می شود و برداشت آب های زیرزمینی صورت می گیرد، کاری نمی توان کرد و باید همه نهادها و مسئولان عالی رتبه کشور و استان در نقش رستم درگیر موضوع فرونشست زمین باشند تا ما می تواند به آینده امیدوار باشد و آثار تاریخی را از شر یک حادثه ناگوار نجات دهد.
مدیر پایگاه تخت جمشید این اقدام را کاوش باستان شناسی دانست که با انگیزه ساماندهی شکاف های طولی سطح محوطه انجام شد.
فرونشست زمین یا فروش؟
آنچه باعث تعجب و از همه مهمتر کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی نقش رستم شده است، برخورد عجیب مدیریت پایگاه جهانی پارس و نقش رستم با پدیده زیستی بومی محلی به نام فرونشست زمین است که از قبل وجود داشته و با مدیر فعلی در ارتباط است. از پایه پارس و نقش رستم را ندارد. اما اینکه چرا و با چه انگیزه مدیریت فعلی نقش رستم موضوع را رد کرده و کلمه «فروشی» را جایگزین آن کرده و ادعا می کند جای تعجب دارد و برخی کارشناسان میراث فرهنگی نیز به آن اعتراض کرده و خواستار شفاف سازی ابعاد شده اند. آنها داستان هستند.
از همه اینها بدتر کندن کف محوطه باستانی نقش رستم بدون داشتن برنامه و مصوبه در شورای فنی و تصمیمات غیرکارشناسی مدیریت پایگاه پارس و نقش رستم است که در ادامه به آن می پردازیم.
ترانشه غربی کاوش‌های 1935 و 1936 مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو که منجر به کشف دیوار خشتی هخامنشی و خروجی سیل شد.
آیا شورای فنی پایگاه جهانی پارس منحل شده است؟!
یکی یکی از اقدامات شگفت انگیز مدیریت پایگاه جهانی پارس و نقش رستم که فریاد کارشناسان میراث فرهنگی را برانگیخته است، تعطیلی و انحلال شورای فنی پایگاه پارس (تخت جمشید) است. گفته می شود در اوایل بهار امسال شورای فنی پایگاه جهانی پارس تعطیل و منحل شد و تصمیماتی برای پایگاه جهانی پارس، نقش رستم و سایر مجموعه های تحت مدیریت بدون مشورت کارشناسان مربوطه اتخاذ شد و بقیه داستان روشن و واضح است، آنچه در این زمینه اتفاق افتاده رخ می دهد. همچنین مشخص نیست چرا مسئولان مربوطه اعم از امور پایگاه های بین المللی و ملی کشور و مدیریت بناها، بافت ها و اماکن تاریخی و معاونت میراث فرهنگی کشور و پژوهشگاه باستان شناسی باقی مانده اند. در این مورد سکوت کرد؟
از طرفی باید دانست که کاوش باستان شناسی در هر محوطه ای مستلزم داشتن طرح و ارائه پیشنهاد (پیش نویس توجیهی طرح تحقیق، بر اساس تحقیقات و فرضیه های علمی و نتیجه گیری پژوهشی) و از همه مهمتر، تایید صلاحیت فنی است. شورا و پژوهشکده باستان شناسی کشور. به عبارت دیگر انجام هر گونه طرح و اقدام در محوطه و بناها و بناهای تاریخی باید با مشورت کارشناسان انجام شود.
کاوش های مؤسسه شرقی شیکاگو در سال 1930 و کشف دهانه قنات در دیوار خشتی
تخریب محوطه نقش رستم و پرکردن آن از بتن و میلگرد؟!
اما بارش شدید باران این چشمه که در نوع خود بی سابقه بود باعث شسته شدن ماسه ها و آشکار شدن شکاف ها و شکستگی های به وجود آمده در بستر باستانی محوطه شد در حالی که انتظار می رفت یک بار چنین اتفاقی رخ دهد. باز هم که باعث پذیرش حقیقت تلخ عواقب خشک شدن شد. جداول آب های زیرزمینی، فرونشست دشت و در نتیجه اقدامات عملی برای مقابله با آن، اما مدیریت فعلی نقش رستم مشکل را «فروش» شن و ماسه کوه و سطح منطقه بیان کرد. شناسایی نادرست انگیزه مشکل نیز منجر به ارائه راه حل اشتباه در درمان خواهد شد و بر این اساس اقدامات بعدی در نقش رستم بدون توجه به اصل مشکل، کاوش در طول شیار و شکستگی طولی است. که در سراسر منطقه ظاهر شد و کارگاه های اکتشافی گسترده ای را در آن افتتاح کرد یکی این مکان به یکی از حساس ترین مکان های تاریخی و باستانی ایران تبدیل شده است.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی یکی از انتقادات وارده، همین اقدام کاوش گسترده به بهانه رسیدگی به موضوع سیلاب و شناسایی ضعیف شیارهای ناشی از خشک شدن سطح آب زیرزمینی بدون حضور گروهی از کارشناسان باستان شناسی با دانش کافی و تجهیزات لازم.
کاهش موضوع فرونشست دشت در نقش رستم فروخته می شود که باعث شکستگی، جدایی و شیارهای عمیق در سراسر محوطه شده، انجام کاوش های باستان شناسی در مسیر شکاف های به وجود آمده، تحلیل های نادرست از انگیزه های ایجاد. ترک هایی مانند خاک های کارگاه های حفاری نزدیک به یک قرن پیش. باستان شناسان در محل یا وجود کاریز (قنات) باستانی که البته هیچ اثری از کاریز در داخل مجموعه را ثابت نمی کند، زنجیره ای از اقدامات غیر کارشناسی را در نقش رستم به وجود آورده است که اگر امروز متوقف و جلوگیری نمی شود. و موضوع توسط کارشناسان مجرب رسیدگی می شود در صورت عدم بررسی و رفع آن بی شک آسیب های جبران ناپذیری به مجموعه فوق العاده ارزشمند نقش رستم وارد می کند.
همانطور که از گزارش ها و بحث های رسانه ای مشخص است، مدیریت نقش رستم در نظر دارد با «ریختن بتن در محل ترک عمومی ناشی از نشست زمین در مسیر رودخانه، از آن به عنوان مسیری برای انتقال آب های سطحی استفاده کند. سنگ نقش رستم» و برای انتقال آبهای سطحی به استخر. انتقال یک سنگ باستانی که در حال تخلیه است. از نظر کارشناسی بدون شک اگر علت فرونشست زمین یعنی برداشت بی رویه آبهای عمیق منطقه که برای کشاورزی غرقابی و کاشت برنج مورد استفاده قرار می گیرد، متوقف نشود، به زودی شاهد موارد بیشتر و بیشتر خواهیم بود. جدایی های عمیق تر در محل شیارها در نقش رستم و سراسر اتصال و اتصال دشت به ما صخره کوه خواهیم بود.
از سوی دیگر با این دیدگاه که محدوده نقش رستم بر اساس قانون و مقررات میراث فرهنگی به عنوان یک محدوده تاریخی قطعی محسوب می شود و از قضا ضخامت تجمع لایه های باستانی در اینجا به چندین متر می رسد و شامل می شود. چندین هزار سال سکونت و فعالیت انسان. طبق قوانین، هرگونه حفاری و فعالیت عمرانی، بتن ریزی و ساخت و ساز در آن به استثنای فعالیت های باستان شناسی بدون قید و شرط ممنوع است.
دهانه مجرای آب داخل دیوار سفالی که به گفته اشمیت (باستان شناس) برای تخلیه آب ناشی از سیل در سطح منطقه در زمان هخامنشیان ایجاد شده است.
بررسی فعالیت‌های غیرحرفه‌ای در محوطه‌های باستانی نشان می‌دهد که زمانی تجربه تلخ ساخت و ساز در محوطه یکی یکی از نفیس‌ترین محوطه‌های باستانی دشت مرودشت (تل آجری) در وسعت ده‌ها متر مکعب بتن ریخته شد و ده‌ها ستون فلزی درست در میدان یک دهه پیش نصب شد که در عین حال باعث بالا رفتن سطح زمین شد. فریاد اعتراض بسیاری از کارشناسان و باستان شناسان و در نهایت باعث تخریب بخش هایی از محوطه شد. و این بار نیز به نظر می رسد همان عواملی که به یک سازه اوایل دوران هخامنشی در دشت مرودشت خسارات سنگینی وارد کرده اند، قصد دارند در محوطه تاریخی نقر رستم نیز اقدامی مشابه انجام دهند که باید در اسرع وقت و بدون انجام این کار انجام شود. اتلاف وقت از سوی مسئولان میراث فرهنگی کشور برای جلوگیری از اتفاقات رخ داده در نقش رستم باید با نظر خرد جمعی و کارشناسان مربوطه در حوزه باستان شناسی و مرمت اقدام و راهکار مناسبی اتخاذ شود.
این عکس از بالای کوه مشرف به منطقه نقش رستم گرفته شده است
و خط طولی ایجاد شده را مجموعه مقبره هخامنشی و کعبه زرتشتی نشان می دهد
«نقش رستم» به عنوان مجموعه آرامگاهی هخامنشی با بنایی معروف به کعبه زرتشت در ۷ کیلومتری شمال غربی پایتخت تخت جمشید قرار دارد. در این مجموعه بزرگ 23 اثر باستانی از جمله زیارتگاه ها، بنای کعبه زرتشتیان، نقش برجسته ها و کتیبه های هخامنشی و ساسانی وجود دارد.