امید محمدی؛ بازار: «سید محمد اتابک» وزیر صمت دولت چهاردهم در زمان اخذ رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی در مورد صنعت خودرو به ایجاد رقابت اشاره کرد. موضوعی که اگر به درستی و بدون تعلل در این دولت اجرا شود، می تواند صنعت خودرو را به مسیر رشد هدایت کند. از زمان سکان داری سید محمد اتابک در وزارت صمت تاکنون تغییرات خودرویی قابل قبولی مشاهده نشده است، این مساله جاده مخصوص و صنایع خودروسازی را نسبت به گذشته نگران تر کرده است. زیرا در شش ماهه نخست سال جاری با کارشکنی های متعدد انحراف از برنامه تولید ایجاد شد، اما صنعتگران و فعالان بازار چشم انتظار بهبود شرایط در شش ماهه دوم سال جاری جهت افزایش رضایتمندی مشتریان هستند، براین اساس به سراغ علی میرزایی کارشناس ارشد صنعت خودرو رفتیم تا برنامه و وعده وزیر صمت را مورد بررسی قرار دهیم؛
* «سید محمد اتابک» وزیر صمت در اظهار نظر خودرویی خود اعلام کرده بود که این صنعت باید رقابتی شود، نظر شما در خصوص ایجاد رقابت در صنعت خودرو چیست؟
«سید محمد اتابک» وزیر صمت با اشار به نیاز بازنگری صنعت و بازار خودرو، بیان کرده بود؛ «معتقدم در خودروسازی راهی جز ایجاد رقابت و ارتقا کیفیت نداریم، لذا جهت بهبود ایمنی خودرو و وضعیت سوختی باید فضا را رقابتی کنیم. ایجاد فضای رقابتی نیز با واردات خودرو انجام و براساس قانون پیگیر آن هستیم.» این درحالی است که فعالان صنعت و بازار خودرو مشتاق شنیدن توضیحات بیشتر وزیر صمت در خصوص ایجاد رقابت هستند. در اینجا باید اشاره داشت که ایجاد تحول یا رقابت زیرساخت های نیاز دارد که در شرایط فعلی انجام آن سخت است. زمانی که ایجاد رقابت به عنوان «تنها راه حل» از سوی وزیر صمت معرفی می شود، عملا به فقدان انتخاب های متنوع و بحران شرایط فعلی در جاده مخصوص معتقد هستند. در سطح جهانی، صنایع و بازار برای موفقیت یک چشم انداز پیچیده دارند که براساس آن باید حرکت کنند، از همین رو تغییر استراتژی کلان ملی می تواند تاثیر بسزایی در منافع ذینفعان مختلف بگذارد. لذا سناریو «افزایش رقابت» باید از دیدگاه های مختلفی مانند عوامل اقتصادی، پویایی بازار و تغییر مسیر از بازارهای بسته به بازارهای باز مورد بررسی قرار گیرد.
* به نظر می رسد چشم انداز اقتصادی جهت رقابت در صنعت خودرو به فراموشی سپرده شده، سیاستگذاران صنعتی باید چه رفتاری نسبت به این مهم داشته باشند؟
از نظر اقتصادی رقابت تجاری میان شرکت ها بیانگر جذب مشتری به کمک عرضه محصولات جدید، ارائه خدمات نوین یا قیمت ها بهتر است. رقابت زمانی افزایش خواهد یافت که سرمایه گذاری جهت ایجاد نوآوری انجام شود؛ این مساله می تواند یک واحد تولیدی را به اهداف خود مانند بهبود کیفیت و رشد ارزش از دیدگاه مشتری هدایت کند. البته گاهی جغرافیا رقبا منجربه کاهش قیمت ها خواهد شد، این مساله به نفع مصرف کنندگان و افزایش کارایی بازار در درازمدت است. همچنین منابع مالی جهت رشد خلاقیت و نوآوری باید تامین شود، البته در صنایع خودروسازی عمدتا خودروسازان به زنجیره تامین داخلی یا خارجی و استفاده از منابع مالی آن ها در قراردادهای کوتاه مدت جهت انعطاف پذیری یا کاهش هزینه تولید تکیه دارند. حال، چنین رقابتی چه ریسک هایی را برای زنجیره تامین فعلی ایجاد می کند؟ چه سیاست گذاری مالی جدید در افق صنایع ایجاد خواهد شد که مطالبات مالی معوق خودروسازان به زنجیره تامین را پرداخت کند؟ ایمنی اقتصاد در صنعت خودرو برای پیشگیری از فروپاشی آنی در صورت تعامل با رقبا خارجی را چگونه مدیریت خواهند کرد؟
* باتوجه به تاکید وزیر صمت جهت ایجاد رقابت در صنعت خودرو، شرایط کسب و کار این صنعت تغییری خواهد داشت؟
در کشورهای توسعه یافته رقابت براساس اصل «بازار آزاد» انجام و این قانون شرکت های خودروساز را ملزم به عرضه محصولات و سرویس های فروش یا خدمات پس از فروش جهت ایجاد نوآوری می کند. رقابت تجاری در بازار آزاد با ارائه یک محصول قابل قبول و ایجاد کسب و کار در اکو سیستم قابل اعتماد، بازیگران این بازار را تشویق به هوشیاری نسبت به موفقیت و شکست رقبا می کند. اما در جغرافیا بسته تجاری؛ مشکلات «کپی‌سازی» استراتژی و محصول بسیار محتمل است. زیرا شرکت ها به جای سرمایه گذاری مستقل در نوآوری به دلیل فقدان الزام به تغییر، از رقبای تنبل خود تقلید می کنند. به عنوان مثال می توان صنعت و بازار خودرو کشور را مثال زد که محصولات چینی در میان مشتریان و تولیدکنندگان جنبه سودآوری به جای مصرف به خود گرفته است، همین مساله جذابیت سود مونتاژ کاری به شیوه سی کی دی را افزایش داده است. با این رفتار صنعتی باید از وزیر صمت سوال کرد نوآوری برای رقابت چه توجیه اقتصادی دارد؟ اگر یک خودروساز می تواند قطعه با کیفیت و ارزان تر از چین تهیه کند، چرا باید منتظر رشد فناوری زنجیره تامین داخلی باشد؟ البته شاید تحریم ها اقتصادی اجبار در تامین داخلی را برای مدتی محدود توجیه کند.
در تعریف کلاسیک، زمانی که گفته می شود یک بازار بسته (بدون پارامتر تحریم) است؛ یعنی آن بازار دارای موانع نظارتی و تنظیم گری بالادستی و سیاستی ناکارآمد است. از قضا، صنعت و بازار خودرو کشور فاقد مقررات بالغ و تنظیم گری فعال است
* بارها در صنعت خودرو و ادبیات آن به بازار بسته بین المللی اشاره شده، چرا این کلیدواژه به عنوان عامل عدم موفقیت صنعت خودرو بیان می شود؟
در تعریف کلاسیک، زمانی که گفته می شود یک بازار بسته (بدون پارامتر تحریم) است؛ یعنی آن بازار دارای موانع نظارتی و تنظیم گری بالادستی و سیاستی ناکارآمد است. از قضا، صنعت و بازار خودرو کشور فاقد مقررات بالغ و تنظیم گری فعال است. به بیانی بهتر در کشور به اندازه کافی مقررات مناسب برای بازار خودرو تنظیم نشده است. در بازار بسته کلاسیک با مقررات زدایی می توان شرایط رقابت را فراهم کرد، اما در کشور باید چه مقررات یا قوانینی حذف شود تا صنعت و بازار خودرو رقابتی تر شود؟ آیا دولت باید سیاست های بازار آزاد را اجرا و تعرفه ها، مالیات ها و سایر موانع واردات را برای تسهیل بیشتر فعالیت ها بازنگری کند؟ تجربه کشورهای غربی تا به امروز نشان داده که «بازار آزاد» رقابت را تشویق می کند که منجر به تولید کارآمدتر و محصولات نوآورانه می شود.
در اینجا باید اشاره داشت که غربی ها فکر نمی کردند که چینی ها روزی رقیب آن ها شوند. در کشورهای غربی به علت رقابت پذیری بازار، مصرف کنندگان اغلب از قیمت های پایین تر و طیف وسیع تری از کالاها و خدمات سود می برند. ولی اساسا اقتصاد و خودروسازی کشور ما از نظر بنیادین با غرب و حتی شرق متفاوت است. اگر در بلند مدت بازار خودرو کشور به سمت غرب گرایش می یابد، در کوتاه مدت چه چیزی را به دست و چه امتیازی از دست دادیم؟ آیا محاسبات تغییرات خدمات پس از فروش یا تعهد شرکت ها مانند خودروسازان غربی خواهد شد؟ اگر جهت ایجاد رقابت بخواهند روزی بازار خودرو کشور را در اختیار شرکت های خودروساز غربی و چینی قرار دهند، این شرکای خارجی جهت تحقق وعده هایشان با در نظر تحریم های ظالمانه علیه کشور، گامی واقعی و جدی برخواهند داشت؟ اگر پاسخ به این سوالات در وزارت صمت به عنوان سیاستگذار صنعتی کشور «خیر» است، پس چرا باید مقررات زدایی کرد؟ به عنوان مثال خودروسازان چینی حاضر در کشور تاکنون به کدام وعده خود عمل کردند؟
در تفکرات خودرویی غرب، بازار آزاد می تواند با جذب سرمایه گذاری خارجی و ترویج صادرات، رشد اقتصادی را به جریان بیندازد. صنعت خودرو کشور و صنایع وابسته مانند انرژی در حال حاضر به سرمایه گذار خارجی نیاز دارند. از همین رو باید وزارت صمت سوال کرد که مسیر سرمایه گذاری برای رقابت آزاد در کشور چیست؟ کدام سرمایه گذاران داخلی یا خارجی تمایل به سرمایه گذاری در اقتصادی با تورم ۴۰ درصد خواهند داشت؟
یکی از مشخصه های مهم صادرات هر محصولی، کیفیت آن است. با اشاره به این موضوع باید متولیان صنعت خودرو پرسید که چند سال زمان برای بهبود کیفیت محصولات نیاز است؟
* سال هاست مسئولین و وزرا از صادرات خودرو در کشور خبر می دهند، آیا در دولت چهاردهم این مساله محقق خواهد شد؟
یکی از مشخصه های مهم صادرات هر محصولی، کیفیت آن است. با اشاره به این موضوع باید متولیان صنعت خودرو پرسید که چند سال زمان برای بهبود کیفیت محصولات نیاز است؟ آیا قوانین رقابتی برای تولید ملی با مصرف ملی یا تولید ملی با مصرف بین المللی وجود دارد؟ درآمد و سوددهی صادرات خودرو از کشور چه میزان خواهد بود که حاضر به مقررات زدایی باشند؟ چه مقدار سرمایه گذاری لازم است تا کارخانه های صنایع خودروسازی برای سرمایه گذاران خارجی جذاب باشد؟ در اینجا جهت اطلاع وزارت صمت باید اشاره داشت که خودروسازان و قطعه سازان از خطوط تولید، ابزار و تجهیزات رباتیک یا حتی هوش مصنوعی که در دنیا مرسوم شده، استفاده نمی کنند. یکی دیگر از عوامل کلیدی صادرات خودرو، موسسات مالی و بانک ها است؛ این بخش مالی چه مشوق های برای سرمایه گذاری در صنعت خودرو کشور با هدف صادرات و رقابت پذیری فراهم کرده است؟
شتاب در واردات خودروهایی که نسبت به تکنولوژی آن در بازار آشنایی وجود ندارد، منجربه افزایش نوسان و عدم اطمینان مشتری در بازار خواهد شد
* وضعیت بازار خودرو کشور در سال های اخیر را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا واردات خودرو تاثیری در بهبود نگرش ها نسبت به رفتارهای صنعتی و اقتصادی این بازار دارد؟ پ
شتاب در واردات خودروهایی که نسبت به تکنولوژی آن در بازار آشنایی وجود ندارد، منجربه افزایش نوسان و عدم اطمینان مشتری در بازار خواهد شد. در کشور جهت ایجاد اکوسیستم صنعت خودرو هیچ سند بالادستی یا راهبردی تدوین نشده است. اینکه کشور ما فاقد توانایی رقابت با چین در تولید خودرو هست و به تازگی نیز با معضل انرژی مواجه شده را نمی توانیم کتمان کنیم، چراغ سبز جهت ورود خودروهای برقی ساخت چین به کشور با علم به برتری چینی ها در این زمینه، در آینده می تواند صنایع داخلی را تحت تاثیر جدی یا خطر تعطیلی قرار دهد. آیا از نظر اجتماعی و اقتصادی آماده چنین رقابتی هستیم؟ آیا در سیاست های صنعتی کشور استراتژی برای تضمین رقابت منصفانه و جلوگیری از انحصار طلبی چینی ها داریم؟
* از وزیر صمت جهت تدوین اجرای سیاست های صنعتی جدید چه انتظاری دارید؟
فعالان و بازیگران صنعت و بازار خودرو مشتاق و منتظر استراتژی جدید وزیر صمت برای این صنعت هستند، در اینجا مزید اطلاع وزیر صمت باید اشاره داشت که تغییر به سمت رقابت در کشور بسیار چالش برانگیز است، دیدگاه صنعت و بازار خودرو نیز در شرایط فعلی نسبت به وزیر صمت دولت چهاردهم مثبت است. تغییر جهت بهبود باید با جدیت ولی با دقت مدیریت شود تا مزایا، فرصت ها و معایب بالقوه به تعادل برسد. لازم به ذکر است که هیچ بازاری در جهان وجود ندارد که قدردان سیاست گذاران غافلگیر کننده باشد. وزیر صمت باید هرچه زودتر در مورد سیاست های کوتاه‌مدت و بلندمدت خود شفاف سازی انجام دهد تا برنامه ریزی صنعت و بازار کشور بهتر انجام شود. همچنین باید یادآور شد که کشور زمان زیادی برای تحول صنعت و بازار خودرو یا حمل و نقل خود ندارد.
منبع: تحلیل بازار