به گزارش بازتاب آنلاین، بحران کم آبی معضلی جدی است که در سال های اخیر در اکثر استان ها به ویژه استان های شمالی کشور، بخش کشاورزی را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
کشاورزی یکی یکی از ارکان اصلی اقتصاد گلستان محسوب می شود و بدیهی است که این بخش بیشترین سهم مصرف آب را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که آبیاری در بیشتر مزارع کشاورزی استان به روش سنتی انجام می شود و راندمان آن بسیار پایین است.
در سال‌های اخیر مشکلات اقتصادی کشاورزان باعث شده تا این گروه به کشت محصولات با صرفه اقتصادی بیشتر و فصل رشد کوتاه‌تر روی بیاورند و برنج کشتی برنجی بوده است که با توجه به این ویژگی‌ها مورد توجه کشاورزان بی‌شماری در استان قرار گرفته است.
اگرچه کشت برنج می تواند اکثر مشکلات اقتصادی کشاورزان را در یک دوره حل کند، اما کشت این محصول در فصل گرما مستلزم استفاده از منابع آب زیرزمینی برای آبیاری این محصول است که مشکلات کم آبی را بیش از پیش تشدید کرده است.
پس از تصویب هیات وزیران آبان در سال 1397 کشت برنج در تمامی استان ها به جز گیلان و مازندران ممنوع شد و تنها در 15 هزار هکتار از اراضی باستانی گلستان که در گذشته برنج در آن کشت می شد، مجاز شد. این در حالی است که برنج در حدود 70 هزار هکتار از اراضی گلستان کشت می شود و این محصول از آب های زیرزمینی استان استفاده می کند.
اقدامات منفی و اتخاذ مجازات های سنگین برای برنج کاران و همچنین پیشنهاد جایگزینی کشت برخی محصولات از جمله پنبه و دانه های روغنی از جمله راهکارهای مسئولان برای توقف کشت برنج در استان است، اقداماتی که تاکنون انجام نشده است. حل شده به دلیل مشکلات اقتصادی کشاورزان با استقبال خوبی از سوی این قشر مواجه نشده و همچنان هر ساله با شروع فصل بهار شاهد کشت این محصول در استان هستیم.
کشت برنج برای مزارع گلستان مناسب نیست
گذشته از مشکلات مربوط به بحران آب، برخی کارشناسان معتقدند مزارع این استان برای کشت برنج مناسب نیست.
کارشناس ارشد کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گلستان در این خصوص گفت: لایه های زیرین زمین های کشاورزی استان باز بوده و باعث نفوذ آب به عمق خاک شده و از باقی ماندن آب در سطح خاک جلوگیری می کند.
محمدرضا عباسی خاطرنشان کرد: برای کشت برنج باید زمین را با تجهیزات سنگین کشاورزی آماده کرد تا لایه غیرقابل نفوذی حاصل شود. این لایه نفوذ ناپذیر در عمق 50 تا 60 سانتی متری قرار دارد در حالی که عمق کاشت برنج 20 تا 25 سانتی متر است. آب در عمق باقی مانده دخالت دارد.
وی ادامه داد: افزایش عمق کاشت نیز باعث تولید متان، H2S و سایر گازهای سمی مضر می شود که منجر به پوسیدگی ریشه، افزایش مصرف آب و کاهش بهره وری می شود.
کارشناس جهاد کشاورزی گلستان تصریح کرد: نیاز آبی برای کشت برنج به مراتب بیشتر از کشت سایر محصولات است. در واقع 80 درصد آب مصرفی برنج استان در ماه های گرم سال مصرف می شود. تیر و مرداد) با آن همراه است، بنابراین برای حل این مشکل مهم و حیاتی، اتخاذ راهکارهای استراتژیک برای استفاده بهینه از منابع حیاتی ضروری است.
عباسی درباره دلایل افزایش سطح زیرکشت برنج در استان گفت: عواملی چون افزایش قیمت شالیزارها در رقابت با سایر محصولات کشاورزی، افزایش قیمت برنج داخلی و… اتخاذ می شود. اقدامات ناکافی برای حمایت از تولید داخلی برنج، نبود برنامه های مدون ملی و رویکردهای سیاسی، عاطفی، منطقه ای و استانی به کشت برنج و کمترین خطر تولید با توجه به تغییرات شدید آب و هوا باعث شده است که کشاورزان در درجه اول به کشت برنج علاقه مند شوند.
وی گفت: استخراج و استفاده از آب های زیرزمینی یکی وی از جمله مشکلات مهم کشت برنج در استان افزود: راندمان پایین مصرف آب در کشت برنج به دلیل هدر رفت افقی و عمودی و تبخیر زیاد، مصرف بی رویه آب در مزارع برنج که منجر به ترک خوردن کف چاه ها شد. و … از مشکلات کشت برنج نیز می توان به تغییر شیب سطح آب زیرزمینی اشاره کرد به طوری که در برخی مناطق آب شور جایگزین آب شیرین شد و آب شیرین به سطح آب پمپاژ شد و ظرفیت ناکافی مخازن آب در استان.
زیرساخت های لازم برای خشک کردن در گلستان وجود ندارد
در شرایطی که کشت برنج تهدیدی جدی برای منابع استان محسوب می شود، چند سالی است که مسئولان پیشنهاد کشت دیم این محصول را به کشاورزان می دهند.
افزایش راندمان آبیاری در دیم یکی یکی از دلایل مهم توصیه مسئولان استان به کشاورزان است. به گفته کارشناسان، در روش غرقابی 15 تا 18 هزار مترمکعب آب در هکتار و در روش دیم 6 تا 7 هزار مترمکعب آب در هکتار مصرف می‌شود، اما دبیرخانه کشاورزان گلستان معتقد است زیرساخت‌های لازم برای کشت دیم هنوز از بین نرفته است. استان
علیقلی ایمانی تصریح کرد: با وجود اینکه در دیم آب کمتری مصرف می شود، اما شاهد کاهش عملکرد برنج در هکتار نیز هستیم. با روش سنتی اگر 8 متر مکعب آب مصرف شود 8 تن برنج برداشت می شود اما در روش دیم برای 4 تن برنج در هر هکتار 7 متر مکعب آب برداشت می شود. در واقع می توان گفت که مصرف آب روش خشک کردن نیز با توجه به عملکرد محصول بالاست.
وی با بیان اینکه روش خشک کردن برنج برای کشاورزان شناخته شده نیست، گفت: باید یک فرآیند تحقیقاتی چند ساله انجام شود و مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی در زمینه انواع خشک کردن برنج کار کنند و آموزش های لازم به کشاورزان ارائه شود. برای تمرین کشاورزی خشک درخواست کنید.
دبیر خانه کشاورز گلستان خاطرنشان کرد: کشاورزان با حمایت از کشاورزان و اعطای وام می توانند به مناطق بیشتری از اراضی خود سیستم آبیاری ارائه کنند و شاهد استقبال از این روش در بین کشاورزان باشیم.
ایمانی ادامه داد: کشاورزان به خوبی از وضعیت منابع آبی استان مطلع هستند، اما امرار معاش آنها با کشاورزی تامین می شود و مهم ترین عامل در کشاورزی، آب است، بنابراین هنگام ارائه راهکار باید معیشت و اقتصاد کشاورز را تامین کرد به حساب آورده شود. در واقع راهکارها نیز باید ضمانت اجرا داشته باشند و کشاورز نیز تمایل به استفاده از آنها داشته باشد.