روانشناسی که دنیای سرمایه گذاری را 180 درجه تغییر داد

«دانیل کانمن» روانشناس دانشگاه پرینستون و برنده جایزه نوبل اقتصاد در 27 مارس امسال در 90 سالگی درگذشت. او با همکاری «آموس تورسکی» که در سال 1996 درگذشت، تحقیقاتی نوآورانه انجام داده بود.

قبل از تحقیقات این دو اقتصاددان، آنها معتقد بودند که مردم لزوماً منطقی هستند، به این معنی که آنها به دنبال منافع خود هستند و از تمام اطلاعات موجود برای تصمیم گیری بی طرفانه استفاده می کنند و ترجیحات آنها ثابت است.

در این میان، نتایج تحقیقات کانمن و تورسکی نشان داد که این استدلال و ایده بی اساس است. بینش آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم منجر به تغییراتی در سراسر دنیای تجارت شد، از جمله طراحی مجدد برنامه های اهدای عضو و بهبود برنامه ریزی برای پروژه های زیرساختی چند میلیارد دلاری.

کانمن پیشگام چیزی بود که به عنوان اقتصاد رفتاری شناخته می شد، اگرچه او همیشه خود را یک روانشناس می دانست. سرمایه گذارانی که درس های کانمن و تورسکی را یاد می گیرند می توانند هزینه ها، ضررها و پشیمانی ها را به حداقل برسانند. اغراق نیست اگر بگوییم که کانمن بیش از هر فرد دیگری که سرمایه‌گذار حرفه‌ای نبوده، تأثیر بیشتری بر حوزه سرمایه‌گذاری داشته است.

جیسون تسوایگ از وال استریت ژورنال درباره دانیل کانمن می نویسد: «من اولین بار با دنی، همانطور که همه او را صدا می کردند، در یک کنفرانس اقتصاد رفتاری در سال 1996 ملاقات کردم.

به‌عنوان یک روزنامه‌نگار سرمایه‌گذاری، سال‌ها از خودم می‌پرسم: چرا افراد باهوش وقتی صحبت از پول می‌شود اینقدر احمق هستند؟ حدود پنج دقیقه بعد از صحبت های دنی، متوجه شدم که او برای سوال من پاسخ هایی دارد، نه فقط این سوال، بلکه تقریباً تمام معماهای رفتار مالی.

چرا اینقدر زود سود خود را می فروشیم و زیان خود را برای مدت طولانی نگه می داریم؟ چرا می گوییم تحمل ریسک بالایی داریم و از سقوط بازار رنج می بریم؟ چرا وقتی شانس ها علیه ما هستند، نادیده می گیریم؟

کانمن و تورسکی چندین دهه آزمایش انجام داده بودند تا بفهمند مردم چگونه فکر می کنند و چگونه رفتار می کنند. کانمن نتیجه گرفت: “پول از دست رفته با پول بدست آمده یکی نیست.”

ضرر حداقل دو برابر دردناک تر از احساس خوشایند پول درآوردن است. آیا آنها ریسک را متحمل می شوند یا خیر؟ بسیاری از آنها پاسخ منفی می دهند. کانمن گفت سهامی که مردم می فروشند بهتر از سهامی است که می خرند.

روزنامه نگار وال استریت ژورنال می افزاید: او به من گفت: مهمترین سوالی که قبل از تصمیم گیری باید از خود بپرسید این است که نرخ پایه چیست؟ منظور او این بود که هر تصمیم مهمی باید با در نظر گرفتن چشم اندازهای عینی موفقیت با توجه به دامنه تاریخی نتایج در موقعیت های مشابه گرفته شود.

اگر به راه اندازی یک کسب و کار جدید فکر می کنید، عقل سلیم شما ممکن است به شما بگوید که هیچ راهی برای شکست وجود ندارد. آمارهای وزارت کار ایالات متحده نشان می دهد که نیمی از شرکت های جدید در پنج سال اول پس از تأسیس ناپدید می شوند و با شکست مواجه می شوند.

دانستن اینکه نرخ پایه 50/50 است نباید شما را از تلاش باز دارد، اما باید شما را از خوش بین بودن غیرواقعی باز دارد. دانیل می دانست که نرخ های بهره پایه همه چیز نیست. او به من گفت که قبل از اینکه از آن تریزمن خواستگاری کند، به او گفت: «مذهب ما متفاوت است. من عصبی هستم، تو نیستی.»

تقریبا نیمی از ازدواج ها به طلاق ختم می شود. نرخ سود پایه بر علیه ماست.» همسرش پاسخ داده بود: «اوه، چه کسی به نرخ سود پایه اهمیت می دهد!» و به این ترتیب ازدواج آنها چهار دهه به طول انجامید. تریزمن در سال 2018 درگذشت.

به نظر می رسد که مغز انسان بیشتر از مطالعات آماری به نظرات شخصی و اطلاعات فردی توجه و اعتبار دارد. طبق کتاب «تفکر: سریع و آهسته» نوشته «دانیل کانمن»، هنگام مطالعه یک موضوع، زمانی که هم حساب‌های شخصی و هم اطلاعات آماری در دسترس است، معمولاً به اطلاعات آماری و نرخ پایه کمتر توجه می‌شود یا به کلی نادیده گرفته می‌شوند.

در تعریف تعرفه پایه باید گفت: تصور کنید در یک لیوان 100 تیله رنگی وجود دارد که 15 عدد آن سبز و 85 عدد قرمز است. نسبت تعداد هر سنگ مرمر به تعداد کل تیله ها را نرخ پایه می گویند. در این صورت قیمت پایه برای سنگ مرمر سبز 15 درصد است و البته احتمال انتخاب تصادفی آن از شیشه حاوی سنگ مرمر سبز نیز 15 درصد است. در اینجا مثال دیگری برای درک بهتر موضوع ذکر شده در همان کتاب آورده شده است:

مارک مردی لاغر از آلمان است که عینک می‌زند و دوست دارد به موتزارت گوش دهد. کدام احتمال بیشتر است؟ این مارکوس

الف) راننده کامیون باشید

ب) استاد ادبیات در فرانکفورت باشید

اکثر مردم گزینه دوم (ب) را انتخاب می کنند که اشتباه است. در آلمان هزار برابر بیشتر از اساتید ادبیات (به ویژه اساتید ادبیات در فرانکفورت) راننده کامیون وجود دارد. بنابراین، احتمال اینکه مارک راننده کامیون باشد بسیار بیشتر است.

با این حال، اگر گزینه دوم را انتخاب کنیم چه اتفاقی می افتد؟ توضیحات در مورد ظاهر و شخصیت برند ما را فریب می دهد و باعث می شود اطلاعات آماری را نادیده بگیریم. به جای انتخاب گزینه اول که احتمال آن بسیار بیشتر است، گزینه دوم را انتخاب می کنیم و این به معنای بی توجهی به نرخ پایه است.

کانمن در این کتاب به بررسی سوگیری های شناختی مختلف می پردازد. ابتدا او مغز انسان را به دو سیستم تقسیم می کند که هر کدام ویژگی های خاصی دارند. این سیستم ها عبارتند از:

سیستم 1 که به صورت خودکار، سریع و شهودی کار می کند و معمولاً به تلاش زیادی نیاز ندارد. سیستم 1 بخشی از مغز ما است که به طور غریزی و ناگهانی بدون کنترل آگاهانه روی آن عمل می کند.

مثلاً وقتی صدای بلند غیرمنتظره ای می شنویم چه کنیم؟ توجه ما احتمالاً به سرعت و به طور خودکار به صداها جلب می شود. این سیستم همان سیستم 1 است. این سیستم میراثی از گذشته تکاملی ما است: واکنش‌ها و قضاوت‌های سریع به ما کمک می‌کنند زنده بمانیم.

برعکس، سیستم 2 کندتر است، به تلاش بیشتری نیاز دارد و به صورت سیستماتیک و منطقی کار می کند. سیستم 2 بخشی از ذهن است که برای تصمیم گیری ها، استدلال ها و باورهای فردی استفاده می شود. این سیستم با فعالیت های آگاهانه مانند خودکنترلی، تمرکز و انتخاب سروکار دارد.

کانمن در سال 1969 در دانشگاه تدریس می کرد که از Tversky، روانشناس ریاضی و همکارش در آن دانشگاه دعوت کرد تا از کلاس خود بازدید کنند. تورسکی در سخنرانی خود با این کلاس استدلال کرد که مردم در ارزیابی خطرات و احتمالات بد نیستند.

کانمن در آن زمان گفت: «باور نمی‌کنم»! در آن زمان کانمن روی ادراک بصری کار می کرد. او قبلاً معتقد بود که توهمات شناختی ذهن را فریب می دهند، همانطور که توهمات نوری چشم ها را فریب می دهند.

مناظره بین کانمن و تورسکی سر میز ناهار آن روز آغاز شد و سال ها ادامه یافت. Tversky منظم و مطمئن بود. با این حال، کانمن در رویکرد خود آشفته و به خود شک داشت و به طرز شگفت آوری شهودی داشت.

در سال 1971، این دو مرد از روش پرتاب سکه، نوک و خط استفاده کردند تا تصمیم بگیرند که کدام یک از آنها نویسنده اصلی اولین مقاله علمی مشترکشان باشد. آنها سپس به مدت 25 سال مقالات بسیاری را با هم نوشتند.

روزنامه‌نگار وال استریت ژورنال، که کتاب «تفکر، سریع و آهسته» را برای کانمن ویرایش کرده است، ادامه داد: «دنی به‌جای اینکه وضعیت موجود را معتبر بپذیرد، همیشه با این سؤال از خود شروع می‌کرد که آیا منطقی است یا نه.»

او نیز بی دریغ از خود انتقاد می کرد. دنی پس از دریافت نامه انتقادی از یکی یکی از خوانندگانی که در بررسی پست من نوشت: “آیا می دانید چقدر خوش شانس هستید که هزاران شنونده دارید که می توانند به شما بگویند اشتباه می کنید؟” دنی همچنین اصرار داشت که مطالعه تله‌ها و پارادوکس‌های ذهن انسان، او را به حل‌ال مشکل بهتر از دیگران تبدیل نمی‌کند. او گفت: “من در تشخیص اشتباهاتم بعد از انجام آنها بهتر هستم.”او موفقیت خود را به سخت کوشی، اما بیشتر از آن به شانس، به ویژه ملاقات با تورسکی نسبت داد.

دنی با وجود تمام دانشی که در مورد اینکه سرمایه گذاران چقدر احمق هستند، سعی نداشت بازار را شکست دهد. او به من گفت: «من اصلاً سعی نمی کنم باهوش باشم. این ایده که من می توانم چیزی را ببینم که هیچ کس دیگری نمی بیند یک توهم است.» او اغلب می گفت: «همه ما سرمایه گذاران بهتری خواهیم بود اگر تصمیمات کمتری بگیریم.»