مسجد تاریخی حاج صمدخان; یادگار تاجری که سکوهای نفتی خود را رها کرد

مسجد تاریخی صمدخان در اواخر دوره قاجاریه در رشت توسط یک تاجر شیروانی ساخته شد. او سکوهای نفتی خود را در منطقه قفقاز رها کرد و به دلیل ایمان به همراه جمعی از مسلمانان قفقاز به رشت مهاجرت کرد.

پی ام آپلود به نقل از ایسنا، اخیرا هیئت امنای مسجد تاریخی صمدخان طی نامه ای به مدیریت شهری از جامعه حمایت از این مسجد تاریخی را خواستار شد. مسجدی که سازنده آن چندین مغازه، یک کاروانسرا، یک باغ و یک خانه اعیانی را برای اداره امور خود وقف کرده است تا درآمد حاصل از آنها صرف نگهداری مسجد شود.

برای این منظور از محله باقرآباد و مسجد حاج صمدخان بازدید می کنم، محله ای که به بازار و مرکز شهر نزدیک است، اما محله ای کارگری است که تاریخچه آن به زمانی می رسد که ایرانیان پس از انقلاب شوروی زندگی می کردند. قرن ها در منطقه قفقاز کار کرد. او را با زن و فرزندانش به زور بیرون کردند و در منطقه باقرآباد رشت ساکن شدند.

یکی او از تبار همین مهاجران و از تاجران شیروانی الاصل است. فرد متمولی که سکوهای نفتی بادکوبه را رها کرده و به رشت مهاجرت کرده است. امروز در مکان جدید در حال ساختن مسجد است یکی این مسجد بیست و سوم یکی از زیباترین مساجد تاریخی رشت است مرداد در سال ۱۳۷۸ به شماره ۲۳۶۴ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

وارد مسجد که می شوید، نزدیک درب ورودی در قسمت مردانه تابلویی وجود دارد که نوه حاج صمدخان (دکتر یوسف صمدزاده) با خطی زیبا از زندگی، فعالیت های خیریه و نحوه اداره این مسجد توسط پدربزرگش می نویسد. ساخت، نوشت.

در بخشی از این مقاله می خوانیم؛ «مرحوم حاجی صمدخان معروف به تاجر باشی گیلانی به همراه جمعی از تجار و شخصیت‌های برجسته سیاسی از زادگاه خود بادکوبه به گیلان مهاجرت کردند و اموال و امکانات و جانشان از جمله چاه‌های نفت اموالشان را نجات دادند. از تحولات سیاسی منطقه قفقاز. ساکن رشت، این مهاجرت دسته جمعی به سرپرستی و نظارت آن مرحوم صورت گرفت. مرحوم صمد خان از نیکوکاران و تاجران سرشناس و دلبسته به روابط اجتماعی بود و در این راستا در گره گشایی در رفع مشکلات مردم صادق و مؤثر بود.

دکتر. صمدزاده به اعتقادات دینی پدربزرگش نیز اشاره کرد و گفت: وی بارها به اماکن متبرکه به ویژه عتبات عالیات سفر می کرد و مشتاقان الهی در این سفرها وی را همراهی می کردند. در این سفرها هزینه راه ها و پل هایی را که در طول مسیر نیاز به تعمیر داشتند، پرداخت می کرد.

وی در بخشی از این مقاله به ساخت مسجدی در محله باقرآباد اشاره می کند که با حمایت اعیان با آیت الله حاج سید کاظم یزدی مرجع وقت شیعه دوست شد و وی از صمد خان خواست تا مسجدی بسازد. در رشت یک مسجد آبرومند ساخت و متقابلاً قول داد که پس از ساختن مسجد، یک روحانی برجسته را برای امامت مسجد به رشت بفرستد.

مرحوم صمدخان به وعده خود عمل کرد، مسجدی ساخت که معماری، گچبری و تزئینات آن در نوع خود بی نظیر است. همچنین زمینی را برای نگهداری از مسجد اهدا می کند.

از کتیبه‌های موجود در این مسجد که در کناره‌های محراب قرار گرفته است، می‌توان نتیجه گرفت که شادوران صمدخان به فکر هزینه‌های مسجد برای سال‌های آینده نیز بوده است. اگر نیت واقف به درستی اجرا شود، نیازی نیست که هیئت امنا از سایر نهادها حمایت مالی کند.

خوشبختانه دکتر منوچهر ستوده که در دهه 1340 از این مسجد دیدن کرده بود، متن کتیبه ها را خواند و در کتاب خود نوشت. از کتیبه‌ها می‌توان فهمید که صمدخان با وقف پنج در مغازه و پنج خانه، وقفی معنوی برای هزینه‌های نگهداری مسجد در سال‌های پس از مرگش فراهم کرده است: «زیپی دکه برای غرب/زین است». دلیل آمدن وکیلش احمد مختار» (بخشی از اشعار کتیبه در مسجد)

ظاهراً در وصیت نامه صمدخان نیز به همین مبانی اشاره شده است. زیرا سید حسن عمرانی نیز در مقاله ای به مبانی دیگری اشاره می کند: «مرحوم صمدخان نه تنها برای آبادانی این محله بزرگ به ساختن مسجد بسنده کرده است، بلکه از وصیت نامه او در سال 1341 شمسی نیز بر می آید. هزینه های لازم.» مسجد، مغازه دوازده دری و کاروانسرا یک در. و در کنار مسجد (در قسمت جنوبی و شرقی) درب خانه ای بنا کرد و همچنین قطعه ای از باغ مصفا و عمارتی مدرن و شیک (به سبک زمان) در ضلع شمالی مسجد در کنار مسجد بنا کرد. راه آهن سابق رشت و پیربازار که اکنون کارخانه شالیکوبی است. (نهاوند) و مهدکودک در محوطه باغ و عمارت ساخته شده توسط آن مرحوم ایجاد و در حال فعالیت است. )

ذکر نام کاروانسرای موقوفه «گاریخانه» در سمت قبله مسجدی که صمدخان آن را افتتاح کرد، در کتیبه دیگری بر روی محراب دیده می شود. همچنین نام دقیق خانه ها و مغازه های اختصاص داده شده به مسجد را ذکر کنید.

تولیت مسجد تا زمان حیات صمدخان بر عهده او بود و از کتیبه محراب که دارای وصیت نامه نیز می باشد، می توان نتیجه گرفت که پس از آن تولیت را به «کربلایی پاشا رمضان اف» سپرد. و «کربلایی محمدباقرعلی اف» از تجار بادکوبه ساکن رشت. است.

در این مسجد دو اتاق کوچک وجود دارد یکی آب انباری و دیگری آرامگاه بانی مسجد است. البته کمتر کسی می داند که صمدخان و یکی یکی از پسرانش به نام تیمور در این مکان آرام گرفت. اگر فرش‌ها را از اتاق کنار خانه بردارید، با چهار ردیف کاشی‌های کنده‌کاری‌شده مربوط به دوره قاجار مواجه می‌شوید که نشان‌دهنده دو مقبره است، اما هیچ نام و سالی در آن ذکر نشده است. تنها یک عکس قدیمی در مقبره وجود دارد که می توان حدس زد مربوط به مرحوم صمد خان باشد.

تاجری که در بادکوبه سکوهای نفتی ساخت و به کشوری مهاجرت کرد که می توانست بر اساس اعتقادات مذهبی خود در آنجا زندگی کند.