تا زمانی که سند اراضی ملی به نام دولت صادر نشده باشد. امکان شکایت موضوع به مرجع مذکور وجود دارد تا افراد نسبت به ملی شدن زمین یا میزان معافیت های اعلام شده اعتراض کنند، حتی اگر این حق مربوط به حقوق مکتسبه آنها باشد و اساساً فقط قسمتی از اراضی دولتی را اعلام کند و مابقی به صورت استثنایی از اراضی ملی تفکیک و در اختیار مالکان خصوصی قرار می گیرد و در صورتی که بنا به رای قطعی کمیسیون اراضی مذکور حتی سند رسمی به نام اشخاص باشد سند خواهد شد. باطل می شود و سند جدیدی به نام دولت صادر می شود.
محمدمهدی ترحمی* گاهی اوقات دولت برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست، بخش هایی از کشور را به عنوان منابع ملی اعلام می کند. این در حالی است که ممکن است جزو منابع ملی نباشد و در زمره اراضی محروم باشد و مالک آن توسط اجدادش و متعلق به مردم باشد، اما برای اراضی مورد ادعای دولت، عنوان رسمی است. سند به نام منابع طبیعی صادر خواهد شد.
در این موارد افراد همراه با وکیل می توانند; اعتراض به ملی شدن اراضی مزبور و شکایت به کمیسیون ماده واحده قانون تعیین تخصیص اراضی مورد اختلاف موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگل ها و مراتع موضوع ماده. کمیسیون 56 کمیسیون به ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع کشور استناد کرد. این مرجع اداری است که تصمیمات آن دارای قوه قانونی و اجرایی است.
اراضی زراعی یا مرتع توسط دولت به عنوان اراضی ملی اعلام می شود و برای حفظ محیط زیست در اختیار سازمان منابع طبیعی یا سازمان محیط زیست قرار می گیرد. این املاک ممکن است در داخل یا خارج از محدوده شهر قرار داشته باشند و چنانچه املاک مذکور خارج از محدوده شهر باشد به اداره منابع طبیعی و املاک داخل شهر به سازمان مسکن و شهرسازی ملحق می شود. اراضی که بدون دخالت انسان به حالت اولیه و طبیعی خود حفظ شده باشد، اراضی ملی محسوب می شود و چنانچه در زمین فعالیت کشاورزی و مانند آن انجام شود، اراضی مذکور احیا شده است.
در صورت اعتراض نسبت به ملی شدن اراضی، کمیسیون مذکور به اعتراض رسیدگی و در نهایت نتیجه رسیدگی و همچنین تعیین تعداد اراضی ملی و مستثنیات و در نتیجه قسمت های مستثنی شده ملی را اعلام می نماید. زمین ها را می توان تصاحب کرد یا مالک آن کشاورز بود
شایان ذکر است تا زمانی که سند اراضی ملی به نام دولت صادر نشده باشد. امکان اعتراض به موضوع در مرجع مذکور وجود دارد تا افراد نسبت به ملی شدن زمین یا میزان معافیت های اعلام شده اعتراض کنند، حتی اگر این حق مربوط به حقوق مکتسبه آنها باشد و اساساً فقط بخشی از کشور را اعلام کند. اراضی و مابقی به صورت استثنایی از اراضی ملی تفکیک و در اختیار مالکان خصوصی قرار می گیرد و در صورتی که بنا به رای قطعی کمیسیون اراضی مذکور حتی سند رسمی به نام اشخاص باشد سند. باطل می شود و سند جدیدی به نام دولت صادر می شود.
حتی در مواردی که زمین اوراق بهادار نمی شود، سند به نام دولت صادر می شود. در هر صورت تعیین زمین و اعلام آن باید طبق مقررات مربوطه اعلام شود و تشریفات خاصی طی شود. به منظور جلوگیری از ضرر و زیان کشاورزان روستا که سال ها بدون سوئیت در زمین مذکور کشاورزی می کنند، البته طی قرارداد اجاره با قیمت مناسب به آنها واگذار خواهد شد.
سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای اجرای طرح های مرتع داری، آبخیزداری و جنگل کاری، جنگل کاری و بیابان زدایی و سایر فعالیت ها و خدمات زیربنایی اقداماتی انجام می دهد و بر این اساس از تخریب مراتع و نفوذ افراد سودجو جلوگیری می کند. در این خصوص با توجه به اختیارات ناشی از مواد 31 و 32 آیین نامه اجرایی لایحه اصلاح لایحه واگذاری و احیای اراضی مصوب 10 بهمن 1359 شورای انقلاب و همچنین مواد 75 و 84 قانون وصول برخی از درآمدهای کشور مصوب 7/12/1373 شورای اسلامی شهر و ماده 108 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اجرای آن در ماده 20 قانون. برنامه چهارم توسعه و ماده 70 قانون فوق الذکر و دستورالعمل ضوابط واگذاری اراضی ملی و دولتی برای طرح های کشاورزی و تولیدی و غیرکشاورزی مشتمل بر 7 فصل و 42 ماده و 54 تبصره منضم به قراردادها و اسناد مربوطه. برای اجرای ابلاغیه و کلیه دستورالعمل ها، بخشنامه ها و ضوابط و مقررات مغایر با این دستورالعمل باطل اعلام شد. و شهروندان و متصرفین در صورت بروز اختلاف بر سر مالکیت اراضی مذکور می توانند با کمک وکلا به تشخیص سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مبنی بر ملی بودن تمام یا قسمتی از اراضی خود اعتراض قانونی نمایند.