نگاهی به قوانین جاری کشور نشان می دهد که تعیین میزان افزایش حقوق آنقدر بی نظم نیست که دولت و دولتمردان به صلاح خود در مورد آن تصمیم گیری کنند. در صورت اجراي قانون و توجه نيروي انتظامي به عدم اجراي آن و مجازات متخلفان، مي توان روي يك تصميم منطقي و قانوني حساب كرد وگرنه فاجعه تا سال ها تكرار خواهد شد.
بر اساس ماده 150 قانون برنامه چهارم توسعه کشور، دولت موظف است حقوق کارمندان و مستمری بگیران را متناسب با تورم افزایش دهد. اگرچه این ماده قانونی در برنامه پنجم و ششم صراحتاً لغو نشده است، اما در ماده 50 برنامه پنجم افزایش حقوق به دولت اختصاص داده شده است و ماده 28 برنامه ششم که همچنان به قوت خود باقی است، دولت را ملزم به هزینه در حدود هزینه های سالانه کرده است. اعتبارات و متناسب با نرخ تورم. تعیین ضریب حقوق کارمندان دولت در حساب های بودجه سالانه.
در مورد کارمندان، ماده 31 قانون کار مقرر می دارد که حداقل دستمزد کارمندان بر اساس درصد تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی تعیین می شود و در نهایت بر اساس ماده 96 قانون تامین اجتماعی سازمان موظف به تعیین میزان کلیه مستمری های سالمندی در دوره پرداختی است که در آن به حداکثر میزان رسیده است. حداقل سالی یکبار متناسب با افزایش هزینه زندگی با تصویب هیات وزیران به همان نسبت افزایش دهید.
با تمام این مجوزهای قانونی مشخص است که افزایش حقوق متناسب با تورم است – نه ضریب تورم – و البته از نظر منطق اجتماعی و اقتصادی این نسبت باید حفظ شود تا از ایجاد رکود حقوقی جلوگیری شود. فقیرتر شدن و دهک های متوسط جامعه از سقوط در دهک های فقیر.
متأسفانه، حداقل در دو دهه اخیر، تقریباً هرگز به جز یکی دو چیز: این قوانین اجرا نشدند و با اصرار مداوم بر توهم «تورمی بودن» افزایش حقوق به دور از تورم بود و نهادهای نظارتی دولت هرگز این تخلف آشکار از قانون وضع شده را به دولت ها متهم نکردند و افشا شدند. برای این تخلف بزرگ و فقرا را تنبیه نکردند. این بدان معناست که حقوق بگیران اکنون تحت بیشترین فشار اقتصادی قرار دارند و شکاف قابل توجهی بین درآمد و هزینه آنها پدید آمده است.
در این میان اظهارات برخی مقامات دولتی جای تعجب دارد. داوود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: صولت مرتضوی، وزیر کار و امور اجتماعی که در سال 1392 با مدرک لیسانس الهیات شهردار مشهد شد، گفت: هیچ راهی برای افزایش 30 درصدی حقوق وجود ندارد و اگر این کار را انجام دهیم، تورم ایجاد می کند. وی با داشتن سمت های بسیار مهمی به عنوان شهردار مشهد در 10 سال اخیر، به عنوان مدیرعامل سازمان بنیاد آستان قدس، رئیس سازمان اموال و املاک بنیاد مصطفان و معاونت اجرایی رئیس جمهور دارای مدرک دکترای حقوق عمومی است. ! اکنون به عنوان یک اقتصاددان مدعی است که افزایش 57 درصدی حقوق کارگران در سال 1401 باعث تورم 45 درصدی شده است. بهادری سخنگوی دولت به این تصمیم افتخار می کند یکی وی از دستاوردهای دولت رئیسی یاد می کند.
واقعیت این است که وزیر کار برای توجیه تصمیم غیرقانونی خود آدرس اشتباه می دهد. عامل اصلی تورم 45 درصدی در سال 1401 لغو ارز ترجیحی، کاهش 100 درصدی ارزش پول ملی و افزایش 300 درصدی قیمت صدها کالای مورد نیاز مردم از جمله گوشت و … بود. مرغ و تخم مرغ مرغ، لبنیات و… بود اما نباید از عوامل دیگر تورم از جمله سیاست های پولی و بانکی، بانکی، عدم تحقق وعده های دولت در مسکن و در نتیجه افزایش شدید مسکن و اجاره بها، تحریم ها و… غافل شد.
علیرغم نظرات متناقض دولتمردان در مورد تاثیر افزایش حقوق بر تورم، واقعیت این است که نه تنها این تاثیرات هرگز از نظر علمی ثابت نشده است، بلکه کارشناسان اقتصادی نیز بر این باورند که تاثیر افزایش حقوق بر تورم کمتر از 5 درصد است.
در پژوهشی علمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
برای بررسی این اثر در 20 سال 1352 تا 1392 مشخص شد که «افزایش حداقل دستمزد تأثیر قابل توجهی بر تورم نداشته است، اما توصیه سیاستی این پژوهش این است که با افزایش تورم همراه باشد». در کشور برای جبران کاهش حداقل دستمزد واقعی جمعیت شاغل، افزایش متناسب حداقل دستمزد، بدون نگرانی از تورم آن، لازم است.
تا زمانی که کارمندان دولت با حقوق 50 میلیونی و سایر درآمدهای چند برابر در راس هستند و عضو شوراهای عالی، مجامع عمومی و هیأتهای بنگاههای دولتی هستند – که هرگز نمیتوانند جدول خالی حقوق بگیران را درک کنند – تصمیم به افزایش حقوق میگیرند. کارمندان، کارگران و مستمری بگیران. اوضاع همینه!
انتظار می رود با توجه به چالش افزایش حقوق و تورم؛ دولت و مجلس تئوری ها و تحقیقات علمی را مبنای تصمیم گیری قرار داده اند و در سال 1403 به بهانه غیرعلمی و غیرقابل اثبات توهم «تورمی» بار دیگر کارمندان، کارگران و مستمری بگیران را قربانی نکرده اند!
* مقاله حمید کرد، بچه، زهرا احمدی، ابوالفضل شاه آبادی (1394/10/14) در فصلنامه پژوهش مدلسازی اقتصادی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.