دلیل این که گاهی نمی توان تر را مهار کرد، چیست؟/ بیدار شدن ژن ها؟

فوبیا یا هراس زدگی ترسی است غیرواقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت. فوبیا نوعی اختلال اضطراب است.

همیشه خاطرات دردناک دوران کودکی راه را برای ظهور اختلالات روانی هموار می کند. به عبارت دقیق تر، گاهی اوقات گذشته دردناک به تنهایی نمی تواند بر بیماری روانی غلبه کند. اجداد ما همچنین ترس های ما را در مورد اختلالاتی مانند فوبیا دنبال می کنند.

به گزارش بازتاب آنلاینب ه نقل از همشهری، نیاکانی که برخی از این ترس ها را تجربه کردند، بقای آنها را تضمین کردند و راه را برای تداوم نسل های خودشان هموار کردند. دکتری که در این مقاله در موردش صحبت کردیم. فاطمه رنجبر با پژوهشگرانی هم عقیده است که می گویند ترس ما ممکن است مبنای تکاملی و البته ژنتیکی داشته باشد. این روانپزشک می گوید: «فوبیا» یا «ترس مرضی» اختلالی است که در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شود. با این حال، می‌توانیم ردپایی از ترس‌ها و اضطراب‌های اجدادمان را نیز در میان این مناطق پیدا کنیم.

سلام جد بزرگوار

برخی از ترس های ما در طول فرآیند تکامل از نسل قبل به ما رسیده است. به عنوان مثال، اجداد ما برای زنده ماندن از مار اجتناب می کردند و ترس آنها از مار نسل به نسل به ما منتقل شده است. بیشتر فوبی هایی که علیه حیوانات وجود دارد از این دسته از ترس های بیمارگونه است که در طول تکامل به ما منتقل شده است.

بزرگ بشی یادت میره

برخی از فوبیاها از بدو تولد به فرد مربوط می شود. ترس از تاریکی یکی از فوبیایی است که از سال های اول زندگی وجود دارد، اما معمولا قبل از سن مدرسه آن را طبیعی می دانیم و نیازی به درمان نمی بینیم. ما انتظار داریم که این ترس در طول رشد کاهش یابد، و اگر چنین ترس طبیعی بعداً در زندگی ادامه یابد – به عنوان مثال، اگر در سن 20 سالگی هنوز از تاریکی می ترسد – می گوییم که او ترس دارد. این یک اختلال فوبیا است و باید درمان شود.

ژن‌هایت را بیدار نکن

اختلال فوبیا، مانند سایر اختلالات اضطرابی، ممکن است مبنای ژنتیکی داشته باشد. وقتی از ساختار ژنتیکی چنین اختلالی صحبت می کنیم، به این معنا نیست که در صورت وجود زمینه ژنتیکی، همه اعضای خانواده تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. همه افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به یک اختلال هستند ممکن است به این بیماری مبتلا نشوند. برای اینکه ژن ها باعث ایجاد بیماری در فرد شوند، عوامل دیگری مانند عوامل محیطی نیز باید زمینه بیماری را تشکیل دهند.

به عنوان مثال، فردی که از نظر ژنتیکی دیابتی است، لزوماً به این بیماری مبتلا نیست، اما اگر سبک زندگی ناسالم یا عواملی مانند آن را انتخاب کند، به دیابت مبتلا خواهد شد. مانند بیماری های جسمی، بسیاری از اختلالات روانی می تواند در اثر تعامل محیط و ژن ها ایجاد شود.

تو بیشتر در خطری

ویژگی های شخصیتی نیز می تواند باعث شود که فرد فوبیا را تجربه کند. کودکان و بزرگسالان خجالتی بیشتر مستعد اختلالات اضطرابی از جمله فوبیا هستند. این افراد بیشتر از دیگران از فوبیایی مانند ترس از فضاهای باز رنج می برند.

شخصیت و خلق و خوی افراد فاکتورهای مهمی هستند که می توان از آنها برای پیش بینی احتمال فوبیا استفاده کرد. کسانی که خلق و خوی مضطرب دارند مستعد فوبیا هستند و اغلب از موقعیت هایی که از آنها می ترسند اجتناب می کنند تا از تجربه حملات اضطرابی جلوگیری کنند.

این بدن ناسازگار

عوامل فیزیولوژیکی نیز از جمله معیارهایی هستند که می توانند باعث ایجاد فوبیا شوند. کسانی که هنگام مواجهه با رویدادهای محرک اضطراب، واکنش‌های غیرقابل کنترل و واکنش‌های فیزیکی نشان می‌دهند، بیشتر از اختلالات اضطرابی، از جمله فوبیا رنج می‌برند. همه ما هنگام مواجهه با یک رویداد استرس زا واکنش های اضطرابی نشان می دهیم. با این حال، برخی از افراد واکنش های بیولوژیکی قوی تری دارند.

زمانی که این افراد با یک رویداد استرس زا مواجه می شوند، سطح برخی مواد شیمیایی در بدنشان افزایش می یابد و ناخودآگاه دچار تپش قلب، تعریق زیاد، لرزش و… می شوند. آنها علائم را نشان می دهند. این افراد در مواجهه با رویدادهای ترسناک کمتر از دیگران قادر به کنترل افکار و واکنش های فیزیکی خود هستند و بیشتر دچار فوبیا یا هراس بیمارگونه می شوند.

خیابان‌ها هم ترس‌آورند

عوامل محیطی نیز می توانند باعث ایجاد فوبیا شوند. کسانی که در جوامع مضطرب زندگی می کنند بیشتر از اضطراب رنج می برند. در این جوامع، قرار گرفتن مداوم در معرض رویدادهای استرس زا، افراد را آسیب پذیرتر می کند و آنها را مستعد فوبیا و سایر اختلالات اضطرابی می کند. البته اساس فوبیا تنها رویدادهای اجتماعی اضطراب آور نیست.

عوامل محیطی که احتمال ابتلای افراد به این بیماری را افزایش می دهد ممکن است در زندگی شخصی او وجود داشته باشد تا در جامعه. حوادثی مانند از دست دادن عزیزان، جدایی از والدین و طلاق در دوران کودکی فرد را مستعد ابتلا به این اختلالات می کند. حتی اتفاقات به ظاهر بی ضرر مانند تغییر مدرسه نیز می تواند باعث ایجاد چنین ناراحتی شود و می بینیم که کودکی که علائم اضطراب و فوبیا ندارد پس از تغییر مدرسه این موارد را تجربه می کند. نمی توان تأثیر محیط آموزشی را در شکل گیری چنین اختلالی نادیده گرفت. شواهد نشان می دهد که آزار و اذیت می تواند منجر به فوبیا شود.

به عنوان مثال، کودکانی که در مدرسه دچار فوبیا می شوند، ممکن است حتی در سنین بالاتر از بیرون رفتن در جمع بترسند و ممکن است به فوبیایی مانند فوبیای جمعیت دچار شوند.

پدر؛ مادر؛ نترسید

کودکانی که والدین آنها از اختلالات اضطرابی و سایر بیماری های روانی رنج می برند، بیش از سایر کودکان مستعد ابتلا به این مشکلات هستند. از یک طرف این احتمال وجود دارد که اختلال در والدین ریشه ژنتیکی داشته باشد و از طریق ارث به کودک منتقل شود، از طرف دیگر این احتمال وجود دارد که اضطراب و فوبیا در طول روابط آموخته شود، به عنوان مثال: کودکی که شاهد ترس مادرش از ارتفاع است، ترس از ارتفاع را تجربه می کند.

والدین نقش زیادی در فوبیای افراد دارند. والدین کنترل کننده و بیش از حد حمایت کننده می توانند راه را برای رشد فوبیا در فرزندانشان هموار کنند. والدینی که مدام فرزندان خود را کنترل می کنند و به آنها استقلال نمی دهند، کودکانی با اختلالاتی مانند فوبیا تربیت می کنند.

والدینی که به فرزندان خود نزدیک نیستند و به آنها نزدیک نیستند و البته والدینی که انتقادپذیری بالایی دارند و مدام از رفتار و تصمیمات فرزندشان شکایت دارند نیز احتمال ابتلای فرزندشان به این اختلال را افزایش می دهند.

تلویزیون را خاموش کنید

قرار گرفتن در معرض هر نوع خشونت، راه را برای تجربه یک فوبیا برای فرد هموار می کند. این خشونت می تواند در جریان زندگی اجتماعی به صورت دعوا و فحاشی خیابانی خود را نشان دهد و یا در خانه و در جریان مشاجره والدین دیده شود.

حتی خشونت می تواند از طریق رسانه های جمعی بر افراد تأثیر بگذارد و او را مستعد ابتلا به اختلالات اضطرابی از جمله فوبیا کند. برای مثال فردی که از تلویزیون خبر انفجار بمب در مترو را می شنود ممکن است فوبیا داشته باشد و از استفاده از این وسیله امتناع کند.

ممکن است در آینده فوبیا بگیرید

عوامل هورمونی به تنهایی نمی توانند فوبیا ایجاد کنند، اما اگر فردی با سابقه این اختلال و پاسخ های بدنی شدیدی به اضطراب در گذشته داشته باشد، دچار تغییرات هورمونی شود – مثلاً اگر باردار شود – ممکن است فوبیا نیز ایجاد شود. از سوی دیگر، مواجهه با موقعیت های جدید ممکن است باعث شود که فرد فوبیا را تجربه کند. به عنوان مثال، فردی که قبلا هرگز اسکن توموگرافی انجام نداده است ممکن است پس از اولین تجربه توموگرافی دچار فوبیا شود و سپس از مکان های بسته و تنگ بترسد.

نترسید، دیوانه نمی‌شوید!

واکنش افراد به موقعیت های ترسناک ممکن است با یا بدون حملات پانیک رخ دهد.

اگر فردی این حملات را تجربه کند، علائم بسیار آزاردهنده ای مانند لرزش، تنگی نفس و احساس خفگی را تجربه می کند، اما چیزی که بیش از این علائم جسمی آزاردهنده است، افکاری است که به این فرد حمله می کند. در آن لحظه فرد مبتلا احساس می کند که قرار است بمیرد یا دیوانه شود. این افکار اغلب باعث می شوند که فرد از مواجهه با موقعیت های ترسناک اجتناب کند.

او فکر می کند که اگر دوباره با چنین موقعیتی مواجه شود ممکن است دیوانه شود یا بمیرد و نگران است که در چنین شرایطی کسی به سراغش نیاید و نتواند او را نجات دهد.