احدری: اساتید جوان فریاد برکنار می شوند/ سارا شریعتی: جامعه شناسی مردم مدار نیست/ روزگار تلخ علوم اجتماعی

الناز شیری: گردهمایی دانشمندان علوم اجتماعی در روز علوم اجتماعی با همکاری انجمن جامعه شناسی ایران، انجمن مردم شناسی ایران، انجمن جمعیت شناسی ایران و انجمن فرهنگ و ارتباطات ایران در خانه اندیشمندان علوم انسانی 13. آذر مصادف با Dr. غلامحسین صدیقی.

جلسه با سخنرانی دکتر آغاز شد. میرزایی رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران و دکتر سعید معیدفر، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران به عنوان سخنران افتتاحیه. دکتر دکتر با اشاره به تاریخچه علوم اجتماعی در ایران و فراز و نشیب هایی که آن را تجربه کرده است. محمد میرزایی از استقلال شاخه های مختلف علوم اجتماعی از یکدیگر خبر داد و گفت: فعالیت انجمن های علوم اجتماعی در قالب کنگره و همایش، فعالیت گروه های علمی تخصصی با نشست های علمی، انتشار مجلات، نظارت و مشاوره سازمان ها و پروژه ها با هدف حفظ مالکیت و روح علمی انجمن های علوم اجتماعی.

دکتر. معیدفر رئیس انجمن جامعه شناسی ایران دیگر سخنران افتتاحیه با اشاره به اینکه دکتر تولد صدیقی با درگذشت دکتر. احسان نراقی مصادف شد و در دهه 1930 دکتر. صدیقی نهال را توسط افرادی مانند دکتر مانند دکتر کاشت. راسخ، دکتر. نراقی، دکتر. امانی و دیگران در دست افرادی چون دکتر سیراب و محکم شدند. اشرف تنومند که اکنون دستاوردهایش در قالب فعالیت های علمی در دانشگاه ها، انجمن ها و به صورت مستقل خارج از دانشگاه نمایان است.

وی بر تشکیل جامعه علمی و تلاش های مرتبط انجمن های علوم اجتماعی تاکید کرد و تاثیر دستاوردهای فردی و گروهی را مهم دانست. در قسمت بعدی کلیپی کوتاه از تاریخچه انجمن های علوم اجتماعی پخش شد و با معرفی سخنرانان جلسه اول توسط دکتر زعیم مجری برنامه اولین جلسه را با دو سوال آغاز کرد: مشکل علوم اجتماعی چیست؟ نقش ذهنی و نسلی فعالان علم چیست؟ در این جلسه به ریاست دکتر سامیه توحیدلو به دکتر. ازکیا، دکتر. ثانعی، دکتر. خانیکی، دکتر. علینقیان و دکتر. کاظمی هرکدام به بحث کوتاهی پرداختند.

مشکل علوم اجتماعی و نقش ذهنیت فعالان علمی

به گفته دکتر از نظر حزقیا یکی از مهم ترین چالش های درونی علوم اجتماعی غیر تاریخی بودن آنهاست. نادیده گرفتن تاریخ باعث شده است که علوم اجتماعی به مجموعه ای از مفاهیم تبدیل شود. در هیچ جامعه ای علوم اجتماعی بدون رجوع به تاریخ رشد نمی کرد و پراکندگی و غیرعملی بودن عناوین علمی و تخصصی شدن اساتید بر اساس در نظر گرفتن قومیت و گرایش سیاسی در روابط بین استاد و استاد و دانشجو، نقش دانشگاهی را متحول کرده است. به نقش تعیین شده

دکتر. شیوا علیتقیان بر شناخت جریان غیررسمی جامعه شناسی و خروج از رویکرد پوزیتیویستی، پایبندی به تعهدات علمی و اجتماعی، توجه به تجربیات زنان و اقلیت های قومی و زبانی در مقابل گفتمان مردانه و اکثریتی و تداوم تاکید کرد. خود انعکاس تأمل، پرهیز از ظلم، خودافشایی، نگاه دموکراتیک در دانش، مبارزه با سلطه، صورت‌بندی‌های جدید و بدیع در نگارش و حفظ روایت از ویژگی‌های این جریان غیررسمی است.

دکتر. ابوالحسن طنعی معتقد بود که کلیشه‌سازی چیزی است که با تفکر علمی در شاخه‌های علوم اجتماعی آمیخته است و سایه قضاوت‌های کلیشه‌ای اجازه کار را نمی‌دهد. این قضاوت های کلیشه ای تا آنجا پیش می رود که در تایید یا رد پروژه های تحقیقاتی در سازمان ها موثر است. با این حال، در دهه 1980 انجمن جامعه شناسی ایران با برپایی کنفرانس هایی برای بررسی نظری و مفهومی مسائل ایران، گامی جدی در جهت حل برخی مسائل مهم برداشت.

دکتر. عباس کاظمی چهار مشکل اصلی را موانع نقش آفرینی جامعه شناسان برشمرد و بیان کرد: دانشمندان علوم اجتماعی در نقش اساتید حرفه ای باقی می مانند و پایبند به نظام بوروکراسی دانشگاه هستند که باعث شده جامعه شناسان ذهنیت خود را زیر سوال نبرند. تله نخبه گرایانه ای که صحبت کردن به زبان پیچیده را تشویق کرده است و اسطوره نخبه بودن. از طرفی جامعه ای که موضوع جامعه شناسی است، خود طعمه جامعه شناسان است. چون جامعه‌شناس در جامعه‌ای بزرگ شده که سنت، مذهب، ارزش‌ها و دیگر عناصر فرهنگی میراث اوست که عوام بر اساس آن حرف می‌زنند، اما جامعه‌شناسی به جامعه‌شناس این توانایی را می‌دهد که دوباره فکر کند. ماندن در میراث جامعه، نیروی بازاندیشی را از جامعه شناس سلب می کند. در نهایت، قبیله گرایی نیز در دانشگاه وجود دارد که مسئله منافع را مطرح می کند.

دکتر. هادی خانیکی معتقد بود که علوم اجتماعی بدون مشکل است. از ابتدای انقلاب، علوم اجتماعی به این موضوع توجه داشته است که با مشکل ناشی از ابهام در رابطه دین و جامعه شناسی و در نهایت عدم گفت و گوی بین رشته ها و دانشگاه، کجا و چگونه باید با آن برخورد کرد. در نهایت تبدیل به پاورقی هایی شد که در هر دو حوزه در متون درج شد. نظام سفت و سخت سیاسی بین نسل ها فاصله ایجاد کرده است در حالی که نسل جدیدی ظهور کرده است که دانش خوبی دارد و مشکل را درک می کند و باید با ارتباط با آنها راهی برای غلبه بر چالش ها پیدا کنیم.

بازنگری در ظرفیت علوم اجتماعی
در ابتدای جلسه دوم کلیپی از دکتر. صفی نژاد نواخت و همچنین سخنرانی کوتاهی توسط دکتر. پسر صدیقی با موضوع اهمیت مسائل جوانان و خواست دموکراسی برای ایران و سپس جلسه دوم به رهبری دکتر. ابوالفضل مرشیدی به مدیریت و توسط دکتر. شهلا کاظمی پور، دکتر. دکتر آرمان زکری دکتر علی محمد هاشمی سارا شریعتی و دکتر. نعمت الله فاضلی بازدید کرد.

دکتر. شهلا کاظمی پور اولین سخنران جلسه دوم بود. وی با انتقاد از راهبرد دانشگاه گفت: دانشگاه به سمتی رفته است که آموزش به خاطر آموزش رونق می گیرد در حالی که 20 درصد دانشجویان دکتری وارد این رشته می شوند. سطح تحصیلات در دانشگاه بی دلیل نیست. فرصت های تحقیقاتی برای همه فارغ التحصیلان بر هدف تحصیل دانشگاهی منعکس می شود.

دکتر. آرمان زکری گفت: با توجه به تجربه ای که دارم معتقدم علوم اجتماعی کنونی از بازاندیشی خود ناتوان هستند. برای بحث در مورد این سؤالات باید متن را از حاشیه جدا کرد، متن محافظه کارانه و حاشیه که گاه از متن مهمتر است. آنچه علم اجتماعی را از بازاندیشی خود باز می دارد، نظام بهره است و هر چه بیشتر به نسل های قبل برمی گردیم، این تضاد را در نظام منافع بیشتر می بینیم. آنچه در دانشگاه به اساتید آسیب می زند، نظام بهره است. در دهه های اخیر، علوم اجتماعی گریبانگیر فرهنگ گرایی شده است که البته در سراسر جهان نیز رواج دارد. بنابراین، پاسخ فرهنگ‌گرایی به پرسش‌های مربوط به پرسش اجتماعی، لزوم وجود فرهنگ متعالی بود که فرهنگیان معتقدند در صورت تغییر این فرهنگ متعالی، علوم اجتماعی عملکرد بهتری خواهد داشت. از سوی دیگر این فرهنگ در اختیار دولت است و بنابراین پاسخ نهایی فرهنگ سازی و گفت و گو است.

پس از بررسی چندین دهه روند جامعه شناختی در ایران، دکتر. علی محمد هاشمی: تمرکز بر اساتید جوانی است که اغلب فریاد می زنند و در موقعیتی هستند که می توانند اخراج شوند یا از استخدام خارج شوند. اگر سکوت و مماشات نسبت به گروه فریاد ادامه یابد، آن گروه خفه می شود و در غیر این صورت جلو نمی رود. گریه کنندگان به منتقدانی ساکت یا سرکوب شده تبدیل می شوند که حتی به رسانه ها هم دسترسی ندارند.

در مورد صداهایی که شنیده نمی شود، دکتر. سارا شریعتی که صدای بخشی از جامعه شناسی که ربطی به روزمرگی ندارد را نمی شنویم. جامعه شناسی جنبه انتقادی، مردم مداری و پرسشگر خود را در جریان اصلی از دست داده است و برای شنیده شدن باید خصلت انتقادی، افشاگر و پرسشگری را که در اساس این دانش وجود داشت فعال کنیم تا دانش جامعه شناسی این گونه نباشد. فقط یک محصول دانشگاه باقی می ماند.

دکتر. نعمت الله فاضلی همچنین به تعارض ناسازگاری و ناسازگاری اشاره کرد و گفت: دولت تصور نمی کرد ناسازگاری در جامعه وجود داشته باشد، گفتمان رسمی این بود که مشکلات را اعتراف نکنیم. تضاد گفتمان رسمی و مسائل اجتماعی با واقعیت اجتماعی شکل گرفت و بر این اساس ناسازگارها شناسایی و رفع شد. بنابراین، ناسازگاری های اجتماعی و سیاسی به رسمیت شناخته نمی شود و نظام دانشگاهی نیز بر اساس عناصر ناسازگار و سازگار طبقه بندی می شود.

بیشتر بخوانید:

216216