حدود 40 روز پیش خبر درگذشت فردوس کاویانی، اندکی پیش از سالروز تولدش، اگرچه برای همکاران او مسئله غیرمنتظره به حساب نمی آمد، اما از غم و اندوه آن ها چیزی کم نکرد.
او مدت ها بود که بیمار بود و تصمیم گرفته بود در خانه بماند. با این حال، اگر عصر نهم مهر ماه خبر درگذشت او در محافل هنری پیچید، دوستان و همکارانش در غم از دست دادن هنرمندی بی حد و حصر، توانا و با اخلاق به سوگ نشستند.
او چهارم مهر سال ۱۳۲۰متولد شده بود. در دوران کودکی علاقه خود را به بازیگری کشف کرد، چنانکه خودش در این باره می گوید: «کلاس پنجم ابتدایی که در آن بودم (گروه تئاتر) از تهران به مدرسه ما آمدند و آنجا اجرا کردند. آنقدر می خواستم این کار را ببینم که به معلم مدرسه گفتم می خواهم هر روز عصر به تئاتر بروم. او گفت به جای آن باید هر شب راهرو را جارو کنم. قبول کردم و 13 شب تئاتر تماشا کردم و صبح روز بعد سالن را جارو کردم. عجیب بود که این نمایش را کاملا حفظ کردم و بعد کارگردانی کردم. در واقع این نقطه شروع علاقه من به بازیگری و تئاتر بود.
پس از اخذ دیپلم، در بورس تحصیلی شرکت کرد و برای تحصیل در رشته شیمی در برلین به آلمان رفت. اما مانند هما روستا، یکی دیگر از هنرمندان تئاتر که در رشته ای مشابه تحصیل کرده بود، تحصیل در دانشکده غیر هنری را رها کرد و در سال ۱۳۴۰ به ایران بازگشت.
بازگشت او به ایران، درست زمانی که دانشکده هنرهای زیبا در دوران اوج خود بود، فرصتی را برای او که به هنرهای نمایشی علاقه مند بود، فراهم کرد تا در آن دانشکده تحصیل کند و در رشته بازیگری و کارگردانی تحصیل کند.
از همان زمان فعالیت حرفه ای خود را آغاز کرد و از آن پس با هنرمندانی چون بهرام بیضایی، پری صابری، آربی اونسیان و گروه دیگری از هنرمندان به نام تئاتر همکاری کرد.
در دهه 40 که پری صابری، کارگردان تئاتر و از اساتید دانشکده هنرهای زیبا، اجرای برنامه فوق برنامه دانشکده هنرهای زیبا را بر عهده داشت، کاویانی یکی از دانشجویانی بود که در نمایش «امشب از خود می‌سازیم» به سرپرستی استاد خود نقش آفرینی کرد.
متن این نمایش را پیراندللو نوشته و صابری با تسلط بر زبان های فرنگی آن را ترجمه کرده است. کاویانی در این نمایش در کنار پرویز صیاد، عباس یوسفیانی، مرضیه برومند و … بازی کرد. در این نمایش برای اولین بار توانایی بازیگری سوسن تسلیمی نمایان شد.
این نمایشنامه به مدت دو هفته در تالار دانشکده ادبیات دانشگاه تهران اجرا شد و نقدهایی درباره آن در روزنامه ها و مطبوعات وقت نوشته شد. پس از اجرا در جشنی که توسط رئیس دانشگاه برگزار شد، از عوامل و تیم مدیریتی این برنامه تقدیر شد.
فردوس کاویانی مانند سوسن تسلیمی و پرویز پورحسینی، دو تن از هم‌شاگردی‌هایش، ذهن کنجکاویی داشت و شاید به همین دلیل بود که او نیز مانند آنها به کارگاه تئاتر که مخصوص نمایش‌های تجربی و آوانگارد طراحی شده بود، پیوست.
حضور این سه بازیگر در نمایش «نامه‌هایی از من به خانواده‌ام و بالعکس» در همین مدت نوشته شد و کار رضا قاسمی را راه انداخت. کاویانی در این نمایش به همراه سوسن تسلیمی، پرویز پورحسینی، نسرین رهبری و فریده سپاه منصور به ایفای نقش پرداخت.
بعدها که آربی اوانسیان گروه بازیگران شهر را تأسیس کرد، کاویانی و سوسن تسلیمی نیز به این گروه پیوستند.
فردوس کاویانی در طول فعالیت حرفه ای خود در نمایش هایی چون «بالماسکه دزدان»، «سلطان مار»، «سهراب و اسب و سنجاقک»، «مرگ تصادفی یک آنارشیست» (کارگردان) نقش آفرینی کرد.
در سال های بعد فصل جدیدی را در حضورش در کنار هادی مرزبان در تئاتر آغاز کرد که طی آن مرزبان چندین نمایش از زنده‌یاد اکبر رادی را کارگردانی کرد و کاویانی در آنها به ایفای نقش پرداخت.
آنها در نمایش‌های «پلکان»، «آهسته با گل سرخ»، «شب روی سنگفرش خیس»، «لبخند باشکوه آقای گیل»، «هاملت با سالاد فصل» و … با هم همکاری داشتند.
تقدیر این بود که کاویانی آخرین حضورش در تئاتر را با نمایش«تانگوی تخم‌مرغ داغ» انجام دهد. نمایشی که در سال 93 در تالار وحدت اجرا شد که علی نصیریان نیز در آن حضور داشت.
کاویانی هنرپیشه آموزش دیده در مکتب اونسیان است و ترجیح می داد در نقش‌های مکمل درست و درمان بازی کند تا در نقش‌های اول به دردنخور. در سینما نیز در آثار برجسته ای چون «اجاره‌نشین‌ها»، «هامون»، «بانو»، «میکس» و «نارنجی‌پوش» از آثار داریوش مهرجویی، «جایی برای زندگی» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا و «ساوالان» به کارگردانی یداللّه صمدی، «سگ‌کشی» ساخته بهرام بیضایی بازی کرده است.
مجموعه های تلویزیونی «محله برو بیا» به نویسندگی بیژن بیرنگ، «همسران» به کارگردانی بیرنگ ، «آژانس دوستی»، «تفنگ سرپر»،«مش خیرالله صندوقچه اسرار» و … بخشی دیگر از موفقیت های او را در این زمینه رقم زدند. گروه دیگری از تماشاگران نیز می توانند بازی های خاطره انگیز او را به خاطر بسپارند.
این هنرمند نهم مهر سال امسال پس از یک دوره طولانی بیماری درگذشت.
کاویانی پس از مدت ها دوری از محافل هنری در جشن بازیگران تئاتر ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ با چهره ای باریک و دستان لرزان ظاهر شد. او که می توانست با قدم های آهسته راه برود، به نظر می رسد از بیماری پارکینسون رنج می برد[۱۸] و از آنجایی که از ضعف جسمانی شدید رنج می برد، در شرایطی که صحبت کردن برایش سخت بود، فقط می گفت: امروز خیلی خوشحالم.