محمد بیات در گفت وگو با ایسنا، اظهار داشت که طالبان در بیانیه های دیپلماتیک و کنفرانس های مطبوعاتی سعی می کنند خود را به عنوان یک دولت در برابر قتل، تولید و قاچاق مواد مخدر نشان دهند و هیچ دولتی نمی تواند به راحتی این منبع درآمد غیررسمی را رها کند.
وی افزود: بر اساس گزارش های دفتر مبارزه با جرایم و مواد سازمان ملل متحد، حدود 90 درصد مت آمفتامین های کشف شده در سراسر جهان مربوط به دوره زمانی 2017-2021 است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در مورد کشفیات مواد مخدر در سال 2022، به نظر می رسد که قاچاق در این بازارهای سنتی تثبیت شده است، اما به مکان های دیگر مانند جنوب غربی آسیا، خاورمیانه، جنوب شرقی و غرب آفریقا نیز گسترش یافته است.
بیات ادامه داد: با کشف آزمایش مخفی مت آمفتامین در جنوب غرب، جنوب و غرب آفریقا به نظر می رسد که تولید این مواد دیگر محدود به بازارهای موجود نباشد. نکته کلیدی این است که نشانه های زیادی در مورد تولید مت آمفتامین در افغانستان و گسترش قاچاق آن از طریق جنوب آسیا به بازارهای اروپا، اقیانوسیه و سایر مناطق اروپایی وجود دارد. پیش سازهای غیر از افدرین و سودوافدرین، مانند فنیل و پروپانون، معمولاً در مناطق فرعی برای تولید مت آمفتامین استفاده می شوند. در سال های اخیر، استفاده از مت آمفتامین در جنوب شرقی اروپا افزایش یافته است، در حالی که داده های مرکز-غرب اروپا حاکی از تثبیت این وضعیت در سال های 2020 و 2021 است.
تولید 7800 تن تریاک در جهان در سال 2022
این محقق با بیان اینکه در سال 2022 میزان تولید تریاک در جهان 7800 تن بوده است، اظهار داشت: در این مدت تقریباً 6200 تن (80 درصد) تریاک جهان در افغانستان تولید شده و پس از آن کشورهای میانمار دارای … 795 تن و مکزیک با 504 تن جایگاه دوم و سوم را به خود اختصاص داده است. اگرچه سطح جهانی کشت خشخاش نسبت به سال قبل بیش از 26 درصد افزایش یافته است، اما به دلیل افزایش 32 و 33 درصدی کشت خشخاش در افغانستان و میانمار، تولید جهانی تریاک 3 درصد کاهش یافته است. کارشناسان معتقدند که این به دلیل کاهش 10 درصدی تریاک در افغانستان تا اوایل سال 2022 است.
وی در ادامه گفت: با توجه به قانون منع مواد مخدر کشور، کشت خشخاش و تولید تریاک کاهش یافته است. گزارش های اولیه سازمان مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد حاکی از کاهش کشت خشخاش در افغانستان است. حال سوال کلیدی این است که ادامه این روند چه تاثیری بر قیمت جهانی هروئین خواهد داشت؟ ممنوعیت اعلام شده در افغانستان ممکن است الگوی تولید و مصرف مواد مخدر در این کشور را تغییر دهد. گزارش های مربوط به کشف مت آمفتامین از افغانستان نشان می دهد که اقتصاد مواد مخدر در این کشور منحصراً تحت سلطه کشت و قاچاق غیرقانونی مواد افیونی نیست. بنابراین، سؤالات جدی در مورد رابطه بین تولید غیرقانونی هروئین و مت آمفتامین وجود دارد و اینکه آیا این دو بازار به طور موازی رشد خواهند کرد یا یکی بر دیگری مسلط خواهد شد.
بیات تصریح کرد: تغییرات کنونی در افغانستان احتمالاً تأثیرات گسترده‌ای بر بازارهای جهانی مواد مخدر خواهد داشت زیرا این کشور برای دهه‌ها منبع اصلی تأمین هروئین برای بازارهای جهانی بوده است. اختلالات شدید در عرضه تریاک و هروئین می تواند اثرات جدی بر مصرف کنندگان این مواد داشته باشد و معیشت کشاورزان فقیر وابسته به اقتصاد مواد مخدر غیرقانونی را تحت تأثیر قرار دهد.
افغانستان؛ منبع تولید مت آمفتامین
به گفته این محقق، در گزارش های اخیر سازمان مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد، افغانستان اخیراً به منبع تولید مت آمفتامین تبدیل شده و به سمت استفاده از پیش سازها مانند افدرا و داروهای سرماخوردگی منحرف شده است. این در حالی است که چندین اکتشاف مهم مانند تولید اسید فرمیک در مجموع 5800 لیتر حاکی از تغییر در تولید و قاچاق غیرقانونی به سمت پیش سازهای صنعتی است.
بیات با اشاره به بروشور شماره دو «تحولات و روندهای نوظهور در بازارهای دارویی منتخب» اعلام کرد: کشت پیش سازهای افدرا و افدرین دارویی که داروی سرماخوردگی بدون نسخه است از جمله دلایل افزایش تولید صنعتی است. مواد موجود در همسایه شرقی ایران و بازار این مواد صنعتی آسیای شرقی و جنوب شرقی، جنوب آسیا، آسیای مرکزی و ماوراء قفقاز، آفریقا، اروپا و منطقه اقیانوسیه است. کارشناسان معتقدند که اعلام ممنوعیت در چند ولایت افغانستان در دسامبر 2021 منجر به تولید مخفیانه و متعاقب آن افزایش تولید و صادرات مواد صنعتی مانند مت آمفتامین در افغانستان شده است.
چه کسانی در جهان بیشترین محرک های آمفتامین را مصرف می کنند؟
به گفته وی، در جنوب آسیا، مت آمفتامین تولید شده در افغانستان به بازارهای هند و سریلانکا می رود. بیشتر مصرف کنندگان محرک های آمفتامین در ایالت های غربی هند متمرکز شده اند. با این حال، غلظت اصلی استفاده از مت آمفتامین در ایالت های شرقی هند (نزدیک میانمار) است. گسترش قاچاق متامفتامین به آسیای جنوب غربی و جنوب شرقی خطر دسترسی و مصرف این مواد را در میان ساکنان این مناطق افزایش داده است. وجود این «تهدید مشترک» ضرورت افزایش هماهنگی دو یا چند جانبه برای نظارت، کنترل و مقابله با قاچاق انواع مواد مخدر و محرک را نشان می دهد. این همکاری ها می تواند تحت نظارت دفتر مبارزه با جرایم و مواد سازمان ملل متحد و کمیسیون های منطقه ای آن شکل بگیرد. با این حال، تجربه تاریخی مبارزه با مواد مخدر در منطقه اوراسیا نشان می دهد که دولت-ملت های منطقه تنها زمانی به سمت مبارزه مشترک پیش می روند که دیگر نگاه «ابزاری» به معضل همه گیر مواد مخدر نداشته باشند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در سال های اخیر یکی از همسایگان شمال غربی ایران، ناگفته نماند که نقش مافیا و جنایات سازمان یافته منطقه ای و بین المللی در زمینه قاچاق مواد مخدر، با اشاره به انگشت اتهام، سعی در بهره برداری سیاسی از این بحران دارد. سرزنش تهران-ایران کند یکی دیگر از مصادیق استفاده ابزاری از بحث مبارزه با مواد مخدر را می توان قاچاق کاپتاگون از جغرافیای سوریه دانست. اگرچه بیش از 30 درصد از خاک سوریه همچنان تحت نفوذ مخالفان مسلح و نیروهای خارجی است، اما رسانه ها و اندیشکده های عربی غربی، بدون اشاره به نقش تروریسم مواد مخدر (تروریسم مرتبط با مواد مخدر) و گروه های جنایتکار، تلاش می کنند تا دولت دمشق در مقام متهم
بیات با اشاره به پنجمین قسمت از دفترچه دوم گزارش این سازمان که به موضوع «مصرف بیش از حد مواد مخدر در محیط های بشردوستانه» می پردازد، گفت: تغییری در الگوی مصرف مواد مخدر در بین پناهجویان افغانستانی مشاهده شده است. بر اساس این گزارش، میزان مصرف مواد مخدر در میان جوانان و زنان افغان تحت تأثیر متغیرهایی مانند تغییر هنجارهای اجتماعی و الگوی کشت مواد مخدر در افغانستان قرار گرفته است. مهاجران افغانستانی حاضر در ایران و پاکستان به مصرف هروئین عمدتاً «کراک» و شکل تزریقی آن روی آوردند و پس از بازگشت به افغانستان به این شیوه ادامه دادند.
این پژوهشگر ارشد مؤسسه کدرس گفت: مطالعه انجام شده در میان پناهجویان افغانستانی مقیم پاکستان در سال 2018 نشان دهنده تمایل آنها به مصرف حشیش، تریاک، هروئین و متامفتامین است. این تحقیق نشان می‌دهد که آیا افغان‌ها به تزریق هروئین و مصرف کریستال متامفتامین متوسل می‌شوند، تحت تأثیر اختلاط با جامعه میزبان بوده است. البته در فرآیند این مطالعه از شاخص های کمی استفاده نشده است، بلکه بر اساس جمعیت میزبان ارزیابی شده است. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر آخرین ارزیابی ها از وضعیت قاچاق مواد مخدر از افغانستان گفت: بر اساس بررسی های انجام شده علیرغم وعده طالبان مبنی بر قطع شریان قاچاق مواد مخدر، شریان انتقال مواد مخدر به کشورهای همسایه و انتقال آنها از طریق ادامه مسیر بالکان به بازارهای اروپای غربی و مرکزی، داده‌های اخیر نشان می‌دهد که قاچاق مواد مخدر در افغانستان در مسیر جنوب جهان به جنوب آسیا و آفریقا افزایش چشمگیری داشته است و افزایش کشف هروئین و مورفین مربوط به افغانستان در حال حاضر به آن رسیده است. رقم قابل توجهی در مسیر جنوبی در مسیر شمالی، روند انتقال مواد به بازار روسیه و آسیای مرکزی مانند گذشته ادامه دارد.