همزمان با اکران فیلم «هتل» به کارگردانی مسعود اطیابی در سینماها و هیجان ناشی از تماشای این فیلم، سریال «هتل» به کارگردانی مرضیه برومند از شبکه آی فیلم پخش شد. فیلم و سریالی با عنوان مشترک که ارتباط چندانی با هم نداشتند. این سؤال ما را بر آن داشت تا به نقد و بررسی آثار سینمایی و تلویزیونی با همین نام بپردازیم و به این سؤال بپردازیم که آیا نام مشترک آنها را از نظر محتوا برابر می کند یا صرفاً از یک نام مشترک استفاده می کند؟
به گزارش پی ام آپ، اکثر آثاری با همین نام از نظر محتوایی نامرتبط بودند و عجیب اینکه در برخی موارد در دو فضای کاملا متفاوت ساخته شده بودند. احتمالاً اسامی رایج تری در سینما و تلویزیون ایران وجود دارد که نادیده گرفته شده اند.
خانه قمرخانم
سریال خانه قمر خانم کاری گروهی است. | «خانه قمرخانم» سریالی بود که در سال 1347 ساخته شد و بین سال های 1348 تا 1350 از تلویزیون پخش شد. قمرخانم با بازی پروین ملکوتی خانه بزرگی به ارث برده بود و اتاق های آن را به خانواده های مختلف اجاره داده بود. مستاجران خانه اکثراً فقیر بودند و درآمد خوبی نداشتند و باعث می شد قمر خانم مدام آنها را اذیت کند و در هر قسمت با یکی از آنها دعوا کند. این سریال در زمان پخش مخاطبان زیادی داشت و هنوز هم خیلی ها خانه های قدیمی بزرگ با حیاط مشترک را خانه قمرخانم می نامند.
فیلم سینمایی «خانه قمر خانم» به کارگردانی بهمن ترتیب آرا | بهمن فرمان آرا پس از پایان تحصیلات به ایران بازگشت و سال ها به عنوان روزنامه نگار و منتقد فعالیت کرد و دو فیلم کوتاه ساخت. اولین فیلم بلند فرمان آرا «خانه قمرخانم» بود که در سال 1351 بر اساس فیلمنامه ای از محمد آذری و محمدتقی اسماعیلی ساخته شد. فیلمی که عنوان و حال و هوای خود را از همان سریال معروف سال های 47 تا 50 گرفته بود و حتی پروین ملکوتی بازیگر سریال قمرخانم نیز در آن حضور داشت. فیلم فرمان آرا اثری طنز بود و به نقد اوضاع اجتماعی و تقسیم طبقاتی آن زمان می پرداخت. این در حالی است که اکثر منتقدان معتقدند این فیلم ربطی به فیلم های آینده فرمان آرا ندارد.
مسافر
فیلم سینمایی «مسافر» به کارگردانی عباس کیارستمی | مسافر نام فیلم بلندی به کارگردانی عباس کیارستمی در سال 1353 است که البته برخی آن را اولین ساخته کیارستمی می دانند. داستان درباره پسری است که عاشق فوتبال است و تصمیم می گیرد پس انداز مادرش را بدزدد و توپ و گل های تیم محله اش را بفروشد و از ملایر به تهران بیاید تا فوتبال پرسپولیس را تماشا کند. او به استادیوم می رسد، اما آنقدر خسته است که در گوشه ای استراحت می کند و تمام بازی فوتبال را می خوابد، تا زمانی که بازی تمام می شود از خواب بیدار شود. این فیلم برنده جایزه ویژه هیئت داوران نهمین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان تهران شد.
سریال «مسافر» به کارگردانی سیروس مقدم | سیروس مقدم در سال ۱۳۷۹ سریالی به نام «مسافر» ساخت که ربطی به فیلم مجیدی نداشت. ابتدا قرار بود با نام «دس تعال» روی آنتن برود اما در زمان پخش به «مصافر» تغییر یافت. داستان درباره دختری به نام افسانه بود که در رشته پزشکی تحصیل می کرد و قرار بود ارث زیادی به او برسد. دوست قدیمی او منیژه که حالا معتاد شده بود و حال و روز خوبی نداشت، ماجرای ارث را شنید و طبق نقشه ای عموی معتاد و جنایتکارش را به عنوان مردی ثروتمند و باسواد به ملاقات او فرستاد. و داستان به همین ترتیب ادامه یافت. نام مسافر در این فیلم بیشتر درباره سفر از اعتیاد به زندگی عادی بود.
خط قرمز
فیلم سینمایی «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی | فیلم «خط قرمز» توسط مسعود کیمیایی در سال 1360 بر اساس «شب سمور» ساخته بهرام بیضایی ساخته شد و سعید راد، فریماه فرجامی، خسرو شکیبایی و جمشید هاشم پور در آن ایفای نقش کردند. فیلمی که در اولین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و بعد از تصویب قانون حجاب نتوانست اکران شود. داستان فیلم در اوایل انقلاب می گذرد. مامور ساواک با دختری که شغلش را بلد نیست ازدواج می کند و وقتی ساواکی در شب عروسی شان ناپدید می شود، دختر متوجه می شود. برادر این دختر یک سیاستمدار است و می خواهد او را دستگیر کند. در همین حین رابطه عشق و نفرت بین دختر و مامور ساواک شکل می گیرد و ساواکی توسط دختر کشته می شود.
سریال «خط قرمز» به کارگردانی قاسم جعفری | سریال «خط قرمز» اثری جوانانه است که در سال 1380 به کارگردانی قاسم جعفری پخش شد. داستان درباره چند جوان بود که برای دوری از پیوندهای خانوادگی و رسیدن به استقلال تصمیم به فرار گرفتند و چندی پیش درگیر ماجراهای مختلفی شدند. هیچ نقطه اشتراکی بین محتوای سریال و فیلم مسعود کیمیایی وجود نداشت و در اینجا خط قرمز به معنای نادیده گرفتن خطوط و محدودیت های اخلاقی بود.
نرگس
فیلم سینمایی «نرگس» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد | رخشان بنی اعتماد در سال ۱۳۷۰ فیلم «نرگس» را با بازی فریماه فرجامی، ابوالفضل پورعرب و عاطفه رضوی بر اساس فیلمنامه فریدون جیرانی ساخت. داستان درباره جوانی بزهکار بود که با زن جوانی به نام آفاق بزرگ شد و در جوانی مجبور شد با او ازدواج کند. حالا برای اولین بار عاشق دختری به نام نرگس شد و می خواست با او زندگی مشترکی را آغاز کند، اما با وجود اینکه آفاق به خواستگاری نرگس رفت اما از این وصلت راضی نبود و می خواست عادل را به سمت خود جذب کند. عنوان فیلم از نام معشوق گرفته شده است. عاشقی که جای آفاق را کم کرد و در نهایت به انتخاب اول عادل تبدیل شد.
سریال نرگس به کارگردانی سیروس مقدم | سیروس مقدم 15 سال بعد از ساخت فیلم نرگس در سال 1384 سریالی 70 قسمتی به نام نرگس ساخت که داستان دو خواهر به نام های نرگس و نسرین است که خلق و خوی کاملاً متفاوتی داشتند. نرگس به عنوان شخصیت اصلی سریال مغز متفکر و نسرین مدام ناسازگار بود. پوپک گلدره در 36 قسمت اول سریال نقش نرگس را بازی کرد و سپس در تصادفی بسیار تلخ جان باخت و بقیه قسمت ها را سه تار اسکندری بازی کرد. اهمیت نقش نرگس و تاثیری که او در تاریخ داشت باعث شد این سریال به نام او نامگذاری شود.
مسافران
فیلم سینمایی «مسافران» به کارگردانی بهرام بیضایی | بهرام بیضایی فیلم «مسافران» را در سال 1370 کارگردانی کرد که داستان در روز عروسی دختر خانواده ای روایت می شود. مسافران زن و شوهری بودند که قرار بود آینه عروسی را به تهران ببرند و روی سفره بگذارند که در راه تصادف کردند و جان باختند. پیرزن که بزرگترین خانواده است مرگ او را باور ندارد. و او معتقد است که آنها به هر حال خواهند آمد. او از عروس می خواهد که لباس عروس بپوشد و برای مراسم عروسی آماده شود. با پوشیدن این لباس، مسافران نیز از راه می رسند و آینه را با خود می آورند. مهمترین چیز در مورد نقش مادر بزرگ اعتقاد او به زنده ماندن است.
سریال «مسافران» به کارگردانی رامبد جوان | مجموعه تلویزیونی «مسافران» هیچ شباهتی به نسخه سینمایی با همین نام ندارد. رامبد جوان این سریال کمدی را در سال 1387 ساخت و مسافران آن بیگانه هایی بودند که به زمین آمدند و در خانه دو برادر ساکن شدند. آنها خلق و خوی زمینیان را نمی شناختند و دائماً در تمام جنبه های زندگی خود شگفت زده می شدند. در پایان هر قسمت، داستان های واقعی از زندگی روی زمین به عنوان رویدادهای عجیب به سیاره آنها مخابره می شد. جالب اینجاست که کم کم خودشان عادت های زمینی پیدا کردند.
پدر
فیلم پدر به کارگردانی مجید مجیدی | فیلم «پدر» توسط مجید مجیدی در سال ۱۳۷۴ ساخته شد و جوایز متعددی را از آن خود کرد. داستان فیلم درباره نوجوانی بود که نتوانست با ازدواج مجدد مادرش با یک ژاندارم کنار بیاید. مدام به شیوه زندگی آنها سنگ می انداخت و با ژاندارم گل می آویخت. یک روز اسلحه او را دزدید و ژاندارم برای یافتن آن خود را در آب و آتش انداخت تا اینکه بالاخره پسر بزنگاه به ناپدری اش رسید و او را از مرگ نجات داد. در اینجا، در واقع، نام پدر مستقیماً به شخصیت واقعی پدر اشاره نمی کند. در واقع نشانه شناخت سمت ژاندارم توسط کودک است.
سریال پدر به کارگردانی بهرنگ توفیقی | بهرنگ توفیقی در سال ۱۳۹۶ سریال پدر را بر اساس فیلمنامه حامد عنقا کارگردانی کرد. این سریال درباره ازدواج یک دختر و یک پسر از دو موقعیت اجتماعی متفاوت است. دختری که با عنوان بدون محدودیت معرفی می شود، عاشق دانش آموزی به نام حامد می شود که در خانواده ای مذهبی بزرگ شده و شیفته رفتار او می شود. او سعی می کند قلب او را به دست آورد. بالاخره ازدواج می کنند، اما پسرشان هنوز به دنیا نیامده، حامد می میرد و دختر در خانه پدر حامد صاحب یک کارخانه نساجی می ماند. اختلاف سطح خانواده مشکلاتی ایجاد می کند اما پدر خانواده تا آخر با دوست دخترش می ماند. این سریال می توانست با هر نام دیگری ساخته شود و نام پدر وزن زیادی به داستان اضافه نمی کرد اما انتخاب کارگردان بود و ربطی به فیلم مجیدی نداشت.
هتل
سریال «هتل» به کارگردانی مرضیه برومند | مرضیه برومند در سال ۱۳۷۷ مجموعهای از قسمتهای «هتل» را تولید کرد که ماجراهای سریال در هتل مروارید تهران روایت میشد. مدیر هتل و کارکنانش ثابت بودند و هر بار که مسافری از راه می رسید یا اتفاقی برای یکی از پرسنل می افتاد، شاهد ماجرای جدیدی بودیم. گاهی ماجرا از هتل شروع می شد اما به هتل محدود نمی شد و ادامه آن بیرون از هتل یا حتی خارج از تهران گفته می شد. محور اصلی داستان یک پذیرایی ساده و دانشجویی به نام وحید بود که وارد این هتل شد و داستان سریال شروع شد.
فیلم سینمایی «هتل» به کارگردانی سید مسعود اطیابی | فیلم سینمایی «هتل» به کارگردانی مسعود اطیابی محصول سال 1402 است که هم اکنون در اکران سینماها می باشد. شباهت این فیلم با سریال مرضیه برومند این است که در نسخه سینمایی تمرکز اصلی هتل است. هتلی در جزیره کیش که در یک بازه زمانی مشخص، بلیتش را ارزان کرده و شخصیت های داستان به دلیلی در آنجا اقامت کرده اند؛ شخصیت هایی که زندگیشان به نوعی به هم مرتبط است و باید مدام همدیگر را ببینند و برای هم ایفای نقش کنند.