آمار استفاده از فضای مجازی بسیار بالا است. طبق تحقیقات انجام شده در سال 1396 حدود 70 درصد کاربران از افراد ایرانی از فضای مجازی استفاده می کیردند که 40 درصد آن ها نوجوان ها هستند.
استفاده صحیح از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی رو به رشد آن برای تربیت صحیح نیروهای جوان جامعه بسیار مهم است. پژوهشگران کشور در این زمینه تحقیقی انجام داده و عوامل موثر در استفاده آسیب شناسانه دانش آموزان دبیرستانی از فضای مجازی را برشمردند.
به گزارش پی ام آپ به نقل از ایسنا، پیشرفت علم و فناوری جامعه بشری را با دو دنیای موازی دنیای واقعی و دنیای مجازی مواجه کرده است. در دنیای مجازی مردم با کشوری با فرهنگ های متفاوت و بدون مرز مواجه می شوند. در واقع با ظهور عصر ارتباطات و اطلاعات و همچنین پدیده جهانی شدن، شاهد تحولات عظیمی در تمامی ابعاد زندگی بشر بوده ایم که نمونه بارز این تغییرات، استفاده غیرعادی کاربران از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است.
بر اساس گزارش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران، تعداد کاربران فضای مجازی به شدت در حال افزایش است.
به گفته محققان و بر اساس آمار پایگاه های علمی شاخص های علمی پایه، در سال 1396 تعداد کاربران فضای مجازی در ایران به حدود 57 میلیون نفر رسیده بود که 70 درصد جمعیت آن زمان کشور بود و بیش از 40 درصد از آن مربوط به نوجوانان و جوانان است.
این رقم در حالی ادامه دارد که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ضریب نفوذ اینترنت در این کشور را در سال ۲۰۱۹ تقریباً ۹۴ درصد اعلام کرده است. یعنی از هر 100 نفر در ایران 94 نفر در کارهای روزانه خود از اینترنت استفاده می کنند.
با توجه به افزایش کاربران در سنین مدرسه می توان گفت که فضای مجازی و در نتیجه شبکه های اجتماعی تاثیر زیادی بر زندگی فردی و گروهی این قشر مهم جامعه داشته است و این موضوع باید به دقت درک شود. این یکی از آسیب های احتمالی مرتبط با آن است.
در همین راستا، پژوهشگران اداره آموزش و پرورش ناحیه اردبیل با همکاری دانشگاه محقق اردبیلی، پژوهشی را با هدف بررسی عوامل مؤثر بر استفاده آسیب‌شناختی دانش‌آموزان از فضای مجازی طراحی و انجام دادند.
برای انجام این پژوهش، 370 دانش آموز از مدارس متوسطه دوم شهر اردبیل وارد مطالعه شدند. از پرسشنامه محقق ساخته نیز به عنوان ابزار گردآوری داده های پژوهش استفاده شد. سپس این داده ها با استفاده از روش های آماری و محاسباتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که 12 عامل شامل زندگی نامناسب خانوادگی، نداشتن روابط صمیمی و دوستانه، انزوای اجتماعی، تنوع طلبی، ناشناس بودن هویت فرد، باورهای مذهبی، اعتماد به نفس پایین، مدت زمان و نوع استفاده از فضا است. فضای مجازی، تنهایی، مشکلات تحصیلی، هزینه های پایین و افسردگی و اضطراب اجتماعی بیشترین تأثیر را در استفاده آسیب شناسانه دانشجویان دختر از فضای مجازی دارد.
بر این اساس ضعف عملکرد خانواده و به دنبال آن فقدان روابط صمیمی و دوستانه بیشترین تأثیر را داشت.
به گفته آیسان شارعی، محقق اداره آموزش و پرورش ناحیه یک اردبیل و همکارانش در این پژوهش: «امروزه ارتباطات مجازی کمک قابل توجهی به پوشش روابط و گفتگوهای نسل نوجوانان و جوانان با پیشینه های مختلف می کند. جوامع این نقش با گسترش شبکه های اجتماعی و پیام رسان های متعدد اهمیت فزاینده ای پیدا کرده و زندگی مردم را در تمامی ابعاد تحت تاثیر قرار داده است.
آنها می گویند: «با توجه به این نفوذ فراگیر، نحوه استفاده مردم از فضای مجازی برای این موضوع مهم تر است. پس اگر از این مقوله در جهت درست و مثبت استفاده شود باعث پیشرفت جامعه خواهد شد.
در غیر این صورت جامعه و اعضای آن را با مشکلات زیادی مواجه خواهد کرد. نمونه بارز این مشکلات، ظهور پدیده ای به نام اعتیاد به فضای مجازی است که از آن به عنوان اعتیاد مدرن نیز یاد می شود. این نتیجه عصر ارتباطات است.
با این وجود، فضای مجازی ابزار مفیدی تلقی می شود که دارای شبکه های ارتباطی سریع با منابع بی شمار اطلاعات است. اما استفاده نادرست و افراطی از آن و در واقع غرق شدن در فضای مجازی و قطع ارتباط با طبیعت و واقعیت های زندگی آن را به یک تهدید بالقوه تبدیل می کند.
به گفته شرعی و همکارانش، «بر اساس مطالب ذکر شده و تحقیقات قبلی، می توان این ادعا را تایید کرد که بررسی استفاده غیرعادی و آسیب شناسانه دانشجویان از فضای مجازی و شناسایی عوامل مؤثر بر آن، رویکردی جدید پژوهشی است. مطالعه و بحث در مورد آن می تواند افق های جدیدی را برای آموزش دانش آموزان به منظور فراگیری دانش و مهارت های کاربردی آن در زندگی روزمره و استفاده صحیح و علمی از فضای مجازی برای خانواده های دانش آموزان و کارکنان سازمان های آموزشی هر جامعه ای بگشاید.
شایان ذکر است این اطلاعات پژوهشی دانشگاهی توسط فصلنامه رهبری آموزشی کاربردی دانشگاه محقق اردبیلی منتشر شده است.