هنگام اشغال سفارت آمریکا در سال 1358، در اسناد و مدارک آمریکا از ورود یک نفر برای آزدسازی دیپلمات آمریکایی خبر داد اما پس از 4 دهه مشخص شد که دونفر برای نجات این افراد راهی شده اند. در ادامه با هویت این فرد آشنا خواهید شد.
در بحبوحه اشغال سفارت آمریکا در ایران در سال 1358، سیا یکی از عملیات جاسوسی خود را آغاز کرد: عملیات نجات شش دیپلمات آمریکایی که در تهران به گروگان گرفته شده بودند. روز پنجشنبه، سیا هویت افسر دوم اد جانسون را برای اولین بار در فصل آخر پادکست جدید خود “فایل‌های لنگلی” فاش کرد.
نیویورک تایمز در گزارشی به قلم «اد جانسون» نوشت که او زبان‌شناسی بود که به همراه مندز، استاد تغییر چهره و جعل، به تهران سفر کرد تا به عنوان اعضای یک گروه فیلم‌برداری کانادایی برای فیلم علمی تخیلی به نام “آرگو” دیپلمات‌های آمریکایی را از ایران خارج کند.
اگرچه نام جانسون تا به امروز محرمانه باقی مانده است، سیا اذعان کرده است که این افسر نقش مهمی در این عملیات ایفا کرده است. مندز که در سال 2019 درگذشت، در کتاب اول خود درباره رفاقت افسر دوم نوشت، اما از نام مستعار جولیو استفاده کرد. در مقر لنگلی (مرکز سیا) در ویرجینیا، پلاکی وجود دارد که محل عملیات را نشان می دهد. این تابلو همچنین دومین مقام رسمی را نشان می دهد که در تهران مقابل مندز در حال جعل مهر در پاسپورت های کانادایی است. اما هویت افسر دوم هنوز مشخص نبود؛ در تصویر پشت او به بیننده است.
سیا همچنین 26 سال پیش برای اولین بار علناً در مورد نقش خود در نجات دیپلمات ها صحبت کرد. به مناسبت پنجاهمین سالگرد تاسیس آژانس در سال 1997، سیا عملیات را از حالت طبقه بندی خارج کرد و به مندز اجازه داد تا داستان خود را تعریف کند، به این امید که اعتبار آژانس برای چندین عملیات شکست خورده در سراسر جهان را با یک موفقیت آمیز جایگزین کند تا این اواخر، جانسون ترجیح داد ناشناس بماند.
والتر تروسین، مجری پادکست سیا، می‌گوید: «او کسی بود که تمام زندگی‌اش را صرف انجام کارها بی سر و صدا و در سایه، بدون انتظار ستایش یا قدردانی کرد». این خانواده او بودند که او را تشویق کردند که داستان را تعریف کند زیرا فکر می کردند ارزش شنیدن را دارد.
اوایل تابستان امسال، تروسین شنید که جانسون و خانواده اش در حال بازدید از سیا هستند. ترتیب ملاقات با آنها را داد. در این جلسه، تروسین و مجری پادکست همکارش دیدند که به رسمیت شناختن کار آقای جانسون توسط سیا چقدر برای خانواده او معنی دارد و از آن زمان به دنبال راهی برای بیان داستان در پادکست بوده اند.
جانسون، 80 ساله، به دلایل سلامتی نتوانست در مورد شغل خود در پادکست یا با نیویورک تایمز صحبت کند. تروسین گفت، اما او ناامید نشد و به آرشیو اسناد مخفی آژانس مراجعه کرد. بر اساس اسناد موجود، بلافاصله پس از عملیات خطرناک آرگو، سیا به صورت مخفیانه مصاحبه هایی را با شرکت کنندگان ضبط کرد تا به اصطلاح «درس های آموخته شده» را برای تاریخ ثبت کند. علاوه بر این، سیا تاریخ شفاهی محرمانه بسیاری از مقامات عالی رتبه را در اختیار دارد. مورخان این تاریخ شفاهی نیز پس از عمل با جانسون گفتگوهایی داشتند. تروسین گفت: “ما متوجه شدیم که یک مصاحبه قدیمی وجود دارد که حداقل تا حدی می تواند منتشر شود.”
به دلیل فیلم آرگو، نقش سیا در نجات دیپلمات های آزاد شده توسط کانادایی ها به یکی از پرمخاطب ترین عملیات این آژانس تبدیل شده است. در طول بحران سفارت، جانسون در اروپا مستقر بود و بر جنگ سرد و سفر به داخل و خارج از کشورهایی که با ایالات متحده مشکل داشتند تمرکز کرد.
زمانی که انقلابیون ایران به سفارت آمریکا یورش بردند و 52 دیپلمات را گروگان گرفتند، شش آمریکایی که در دفتر کنسولگری کار می کردند فرار کردند. «برنتگیری» از مقامات سیا می گوید که عملیات خروج در آن زمان معمولاً شامل یک افسر بود، اما در عملیات آرگو، آژانس تصمیم گرفت دو افسر را برای نجات شش دیپلمات اعزام کند.
اد جانسون، جاسوس آمریکایی در عملیات آزادسازی گروگان های آمریکایی در ایران
جانسون به زبان های فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی و عربی مسلط بود. اما فارسی بلد نبود. این سرویس جاسوسی فارسی صحبت می‌کرد، اما اجازه نداشت جاسوس‌هایی را که ممکن بود مقامات فعلی یا سابق ایران می‌شناختند، به خطر بیندازد. از سوی دیگر، اعتقاد بر این بود که فردی مسلط به زبان محلی می تواند جهت مأموریت را تغییر دهد. آنها به فردی نیاز داشتند که با مجموعه مهارت مندز و جانسون مطابقت داشته باشد.
طبق داستان پادکست، در این عملیات از زبان هایی استفاده شده است که جانسون به آنها مسلط بود. آقایان مندز و جانسون پس از ورود به ایران به اشتباه وارد سفارت سوئد روبروی سفارت آمریکا شدند که توسط انقلابیون ایران اشغال شده بود.
جانسون در خارج از سفارت خاطرنشان کرد که او و نگهبان ایرانی سفارت هر دو به زبان آلمانی صحبت می کنند و آن دو شروع به صحبت کردند. نگهبان برای آنها تاکسی گرفت و آدرس سفارت کانادا را روی کاغذ نوشت و دو تهیه کننده فیلم جعلی را بیرون فرستاد. جانسون به Oral History گفت: «باید از ایرانی‌ها تشکر کنم که ما را در مکان درست قرار دادند.
در فیلم آرگو این بن افلک (در نقش مندس) بود که فرم های ورود و خروج را در ایران تهیه کرد. اما در واقعیت، جانسون این کار را کرد. جانسون در تاریخ شفاهی خود گفت که مهمترین چیز این بود که دیپلمات ها را متقاعد کنیم که داستان دروغ ما را دنبال کنند.
او در یک جلسه تاریخ شفاهی ضبط شده درباره دیپلمات ها می گوید: «اینها تازه کار هستند. آنها برای دروغ گفتن به مقامات آموزش ندیده اند. آنها برای پنهان شدن و فرار آموزش ندیده اند.» اما جانسون می گوید که شش دیپلمات این کار را انجام دادند و عصبی بودن خود را کنار گذاشتند و نقش اعضای گروه فیلم را بر عهده گرفتند.
اوج فیلم «آرگو» که در آن مقامات دولتی ایران متوجه می‌شوند که «خدمه فیلم‌برداری» دیپلمات‌های آمریکایی هستند و هواپیما را در باند فرودگاه تعقیب می‌کنند، ساختگی است و هرگز اتفاق نیفتاده است. زمانی که گروه سالن خروج را ترک کرد، بررسی امنیتی نهایی در واقع از قبل به پایان رسیده بود.