نصری: روابط ایران و آمریکا بر اساس منطق “تنش زدایی” اداره می شود. “سند سپتامبر” تا حد زیادی اهمیت خود را از دست داده است.

رضا نصری، تحلیلگر سیاست خارجی در گفت وگو با خبرنگار ایلنا، درباره اظهارات امیر عبداللهیان درباره سند شهریور ماه و واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره که گفته بود موضوع سند شهریور ماه بحثی نیست، گفت: در نسخه آمده است: استفاده آقای امیرعبداللهیان از عبارت «سند شهریور» به وجود آمد، ایشان تصریح کردند. در واقع، اظهارات وزیر امور خارجه در رسانه ها به اشتباه به عنوان یک سند «جایگزین برجام» تعبیر شد. حالا آقای امیرعبداللهیان به نقشه راه بازگشت به برجام اشاره کرد که در تابستان 2022 بین طرفین رد و بدل شد.

وی افزود: این نقشه راه در ابتدا به دلیل اختلاف نظر طرفین بر سر «مسائل حفاظتی» به تعویق افتاد. یعنی آژانس و طرف غربی معتقد بودند که مسائل امنیتی ماهیت «فنی» دارد و باید از طریق مذاکرات فنی بین ایران و آژانس حل و فصل شود و ایران معتقد بود که اختلافات امنیتی ناشی از عملکرد اغلب «سیاسی» است. قرار است آژانس در حوزه نظارتی در چارچوب مذاکرات سیاسی در وین مشخص شود و پس از آن، ادامه رایزنی ها در این زمینه همزمان با آغاز کمپین های تبلیغاتی انتخابات میان دوره ای کنگره در پاییز شد. سال 2022 و همزمان با اعتراضات سال گذشته و فضاسازی پیرامون مشارکت، دخالت ایران در جنگ اوکراین، آن را به کلی از دستور کار کشورهای غربی خارج کرده است.اشاره وزیر به این نقشه راه بود و نه سند جدیدی که جایگزین برجام خواهد شد.

بلومبرگ اخیرا در پاسخ به این سوال که توافق ایران و آمریکا پس از آزادی بازداشت شدگان دو تابعیتی و وجوه بلوکه شده امروز چگونه است، مدعی شد که ایران در ازای کاهش غنی سازی اورانیوم، فروش نفت خود را افزایش خواهد داد. چقدر درست است؟ موضوع؟ وی گفت: به نظر می رسد منطق «تنش زدایی» در روابط ایران و آمریکا حاکم شده است. آمریکا در موضوع اوکراین و انتخابات دخالت دارد و نه قصد تشدید تنش با ایران را دارد و نه ایران با توجه به شرایط اقتصادی از تشدید تنش با آمریکا سودی می‌برد. با گذشت زمان، دستیابی به توافق دشوارتر می شود. به همین دلیل، فکر می‌کنم هر دو طرف به این فرمول مشترک رسیده‌اند که در مرحله کنونی – در غیاب برجام – بهترین راه پیش‌روی اتخاذ مجموعه‌ای از تدابیر و تدابیر متقابل است که هر یک از آنها می‌توانند – جدای از تشریفات قانونی – اجرا کنند. – شاید فضای سیاسی برای انعقاد یک توافق مدون ایجاد شود. در این زمینه آزادی زندانیان دو کشور، آزادی پول های بلوکه شده ایران، کاهش تنش در حوزه نظامی، تعدیل تحریم های نفتی و تعدیل فعالیت های هسته ای ایران می تواند بخشی از این اقدامات و اقدامات باشد.

وی در پاسخ به این سوال که سناریوی آتی توافق ایران و آمریکا چگونه پیش‌بینی می‌شود و آیا به توافق روی کاغذ منجر می‌شود، گفت: معتقدم «سند سپتامبر» امروز تا حد زیادی اهمیت خود را از دست داده است، زیرا این بار انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برگزار می‌شود. فصل فرا رسیده است و بعید است که آقای بایدن بخواهد با لابی اسرائیل، کنگره، حزب جمهوری خواه و دموکرات های تندرو بر سر موضوع هسته ای تعامل داشته باشد. در واقع در فصل انتخابات در آمریکا، مواضع و عملکرد سیاستمداران به شدت شعاری، تبلیغاتی و پوپولیستی می شود و هیچ سیاستمداری حاضر نیست حتی برای اجرای یک سیاست معقول و معتدل در قبال ایران، هزینه های سیاسی و انتخاباتی بپردازد! آیا این سند پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و شاید برای ایجاد فضای سیاسی مناسب تری مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟ آیا تا آن زمان نقشه راه دیگری وجود خواهد داشت؟ یا اینکه مجموعه اقدامات کنونی آرام، تدریجی و جامع‌تر در نهایت در قالب یک سند مستقل یا قطعنامه شورای امنیت تدوین و جایگزین برجام خواهد شد؟ هنوز مشخص نیست اگرچه من گمان می کنم – اگر واقعاً این طرح باشد – گزینه دوم محتمل تر است.

این تحلیلگر مسائل بین الملل افزود: حقیقت این است که از زمان تشکیل دولت جدید در آمریکا در ژانویه 2025 تا انقضای قطعنامه 2231 در اکتبر 2025، تنها ده ماه به توافق باقی مانده است که ریاست جمهوری نیز برگزار خواهد شد. انتخابات در ایران اتفاق خواهد افتاد. اگر از منظر حقوقی نگاه موضع قطعی ایران اجرای «برجام آنطور که هست» در این سند باشد، بعید است دول ت آمریکا به قراردادی که عملاً بندهای غروب آن ظرف چند ماه به نفع ایران منقضی است که کار می کند. اگر هر دو طرف بخواهند در مورد تاریخ انقضای قطعنامه 2231 مذاکره کنند، ناگزیر باید سایر موضوعات در چارچوب برجام مورد مذاکره، متعادل و مرتبط با یکدیگر قرار گیرند که عملاً مانند شروع یک مذاکره پیچیده در مورد برجام جدید است. دستیابی به این امر غیرممکن خواهد بود. آنچه در این میان باقی می‌ماند تثبیت و تدوین اقدامات تدریجی، جامع‌تر و آرام‌تر است که به اعتقاد من طرف‌ها قبلاً انجام داده‌اند.

وی تصریح کرد: من فرض می کنم روند به همین منوال خواهد بود، زیرا اگر به هیچ وجه توافقی حاصل نشود، این سوال پیش می آید که آیا غرب قبل از انقضای قطعنامه 2231 و متعاقب آن عقب نشینی، به موسوم به “ماشه” پاسخ خواهد داد. ایران – مکانیزم عقب نشینی می کند از زمان توافق منع گسترش سلاح های هسته ای، تقریباً همه طرف ها در یک بازی بازنده و غیرقابل پیش بینی قرار گرفته اند که اثرات منفی و گسترده آن ثبات و امنیت بین المللی را تقویت خواهد کرد. بنابراین، گزینه سوم ممکن است راه حل نسبتا مناسب تری باشد.

نصری افزود: همچنین شایان ذکر است که ادامه رویکرد «توافق نانوشته» – و مذاکره مستمر برای حفظ آن – تا زمانی که وضعیت حقوقی طرفین از نظر ایالات متحده یکجانبه نباشد – با انقضای مدت زمان تعیین شده امکان پذیر است. قطعنامه ۲۲۳۱ و مکانیسم موسوم به «ماشه» نباید به نفع ایران تغییر کند. بنابراین در مقطعی به نقطه ای می رسیم که نیاز به یک سند مکتوب خواهد بود و سناریوی پیشنهادی ممکن است یکی از راه های رسیدن به این هدف باشد. اگر یک دولت جمهوری خواه روی کار بیاید، طبیعتا وضعیت متفاوت خواهد بود. اما حتی در این مورد – اگر رئیس جمهور کسی غیر از ترامپ باشد – فضای سیاسی که با ماه ها تنش زدایی بین دو کشور ایجاد خواهد شد، همچنان قابل بهره برداری است.

وی تصریح کرد: البته توجه داشته باشید که این تحلیل در درجه اول از منظر حقوقی است و بر اساس داده ها و شرایط بین المللی امروز و همچنین عوامل خارجی مانند سرنوشت جنگ اوکراین و وضعیت صحنه جهانی در آن زمان است. زمان – که امروز ناشناخته است – شامل نمی شود. .

وی در پاسخ به این سوال: به نظر شما کاهش غنی سازی اورانیوم نوعی دخالت در حق اقدام استراتژیک برای رفع تحریم ها نیست؟ آیا مجلس به این موضوع رسیدگی نخواهد کرد؟ برخی از رسانه ها میزان انطباق اقدامات دولت و سازمان انرژی اتمی با الزامات قانون اقدامات راهبردی را ارزیابی کردند. با این حال، حقیقت این است که قانون اقدام راهبردی، اقداماتی را که برای دستیابی به توافق نهایی باید مورد توافق قرار گیرد، برای دولت در انتظار اجرای کامل تعهدات کشورهای متعاهد به برجام الزام‌آور کرده است. یعنی عملاً قدرت مانور و انعطاف در تدوین و اجرای تاکتیک های مذاکره برای دولت و نظام دیپلماتیک را محدود کرده است. من معتقدم حتی اگر اقدامات دولت به طور کامل با الزامات قانون راهبردی مطابقت نداشته باشد، مجلس باید برای حفظ منافع ملی و بهبود وضعیت معیشتی مردم، عملگرا، مصلحت اندیشانه و ملایم عمل کند. با توجه به قرابت سیاسی مجلس با دولت فعلی – در مقایسه با دولت قبل – احتمالاً همین کار را خواهد کرد.

وی در پاسخ به این سوال: به نظر شما نتیجه اقدامات آمریکا در زمینه تماس با ایران برای انجام مذاکرات چیست؟ آیا ایالات متحده با عقب نشینی رابرت مالی سعی در کاهش تنش با ایران داشت؟ درست است که واشنگتن تشدید تنش ها با ایران را در حال حاضر با توجه به درگیری فزاینده با روسیه به نفع خود نمی داند. تنش زدایی با کشورهای رقیب سیاست مناسب تری برای حل و فصل امور و بهبود اوضاع اقتصادی است! در ضمن به نظر من پرونده رابرت مالی چندان موضوعیتی ندارد زیرا فردی که جایگزین او شده مواضع سخت تری علیه ایران دارد و جایگزینی او به جای مالی نمی تواند امتیاز ایران تلقی شود.

۳۱۱۳۱۱