صحبت های نمایندگان سکوی نماوا و فیلم نت در مقابل نمایندگان ساترا نشان می دهد که دو طرف این بازار هنوز نتوانسته اند به توافق برسند و اختلافات همچنان به قوت خود باقی است.
نمایندگان VOD در پنل آسیب شناسی مقررات این حوزه که با حضور نمایندگان ساترا برگزار شد، ابتدا در مورد تعامل و همکاری با این نهاد صحبت کردند، اما بعدا مشخص شد که وجود داشته است. هنوز اختلافات عمیقی بین بخش خصوصی و ساترا وجود دارد. راه حل هنوز مشخص نیست. نشست انجمن علمی ارتباطات دانشگاه تهران که به مناسبت روز جهانی ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه برگزار شد، با هدف تحلیل مقررات VOD ها با حضور نمایندگان برگزار شد. ساترا و VOD و دو استاد ارتباطات.
مدیر عامل فیلم نت: به جای ساترا باید یک سازمان مستقل ایجاد شود
به گزارش ماهنامه پانادرئال علی سرتیپی، مدیرعامل پلتفرم فیلم نت در ابتدای صحبت های خود درباره ممیزی محتوا گفت: قطعا با توجه به اینکه در جمهوری اسلامی ایران مشغول به کار هستیم، موضوعی به نام محتوا مهم است و باید رگولاتوری و ممیزی وجود داشته باشد.» امکان ندارد ما چیزی بسازیم و آن را بررسی نکنیم، ممیزی هم در پیش تولید و هم در پس تولید قابل انجام است و ما با هر دو روش موافقیم.
سرتیپی ادامه داد اما با زیر سوال بردن جایگاه حقوقی ساترا گفت: جدا از قانونی بودن یا نبودن ساترا مشکل اینجاست که ساترا رقیب پلتفرمی است. وقتی یک پلتفرمی با 50-60 نفر کار باکیفیتی ایجاد می کند که صداوسیما نتواند آن را تولید کند، این مشکل وضعیت صداوسیما را بدتر می کند.
وی ادامه داد: البته در چند ماه اخیر ساترا عملکرد خوبی داشته و واقعا ناراحت نیستیم، حداقل تعامل ساترا با پلتفرم ما خوب بوده است. اگر پلتفرم‌های دیگر بخواهند این اتفاق می‌افتد، اما ما نگران هستیم که با تغییر افراد، رویه‌ها تغییر کند. اگر با آینده راحت نباشیم، متزلزل خواهیم شد.
سرتیپ پیشنهاد ایجاد تشکلی به جای سترا: به نظر من باید یک تشکل مستقل زیر نظر شورای عالی فضای مجازی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شود تا بر تریبون ها نظارت کند.
مدیر اجرایی فیلم نت درباره تضاد منافع با صداوسیما توضیح داد: ما نگران ورود صداوسیما به این بازار نیستیم چرا که این بازار تا 10 میلیون کاربر ظرفیت دارد. الان مشکل اصلی ما این است که نمی دانیم آینده چگونه خواهد بود و جامعه و مسئولان چگونه فکر می کنند و تصمیم می گیرند.
مدیر تولید نماوا: رقیب ما ماهواره است نه تلویزیون
آیدا مصباحی مدیر تولید و تهیه کننده نماوا نیز در این پنل حضور داشت و گفت: اصولا رگولاتور برای هیچکس جذاب نیست اما اجتناب ناپذیر است. خاطره خوبی از ساترای سالها پیش نداریم. ساترا قبلاً به عنوان رقیب پلتفرم ها به عنوان بخشی از رادیو و تلویزیون در نظر گرفته می شد. قبلاً مشکلات بدوی و عجیبی از فیلمنامه های ما گرفته می شد. اما بهتر است به عقب نگاه نکنید و به جلو نگاه کنید. در سال گذشته تجربیات خوبی با ساترا داشتیم. البته ساترا هنوز به شدت تحت تأثیر پخش‌های توییتر و رسانه‌ها است.
وی همچنین گفت: ما رقبای خود را شبکه های ماهواره ای می دانیم نه صدا و سیما. اگر هدف کلی مقررات احترام به شعور مخاطب باشد و آنها فکر نکنند که ما نباید مردم را مجبور کنیم محتوایی را که دوست داریم تماشا کنند، قطعا راه آسان‌تر می‌شود. شاید محتوای ما با خطوط قرمز بازی کرده باشد، اما مطمئناً از آنها عبور نکرده است.
نماینده ساترا: ما کاملا قانونی هستیم
حامد معینی معاون رگولاتوری و حقوقی سترا نیز در دفاع از جایگاه حقوقی این معاونت صدا و سیما گفت: او هم ذینفع و هم قانون رگولاتوری را پذیرفته است. اساس رگولاتوری صداوسیما این است که بیشتر فعالان این حوزه با بدنه این سازمان در ارتباط بوده اند و این موضوع در قانون اساسی پیش بینی شده است. تفسیر شورای نگهبان نیز آیین نامه صدا و سیما را تایید می کند، اما این نیز پذیرفته شده است که تعدادی از فعالان در رفع نیاز مخاطبان کمک کنند.
معاون حقوقی ساترا درباره تضاد منافعی که ساترا با پلفترمز دارد، توضیح داد: تلویزیون تولید خاصی برای فضای مجازی ندارد و تفکیک وظایف اجرایی در آن رعایت می شود. فعالیتی که تلبیون انجام می دهد، گسترش پخش برنامه های رادیویی از طریق اینترنت است و تولید مستقلی که شبهه رقابت با پلتفرم ها را ایجاد کند، انجام نمی دهد.
معینی افزود: ساترا معاونت تخصصی سازمان صدا و سیما است که تولید محتوا و اقتصاد دیجیتال را برای دستیابی به اهداف و منافع ملی تنظیم می کند. مثل این است که بگوییم فردی که رئیس اتحادیه می شود مرغداری ندارد.
این مسئول ساترا در ادامه گفت: باید بپذیریم که حوزه فرهنگ متولیانی دارد. از سوی دیگر فعالان این اکوسیستم برای اهداف تجاری وارد می شوند و فرهنگ برای آنها در درجه دوم مقاصد تجاری قرار می گیرد. درگیری اصلی که امروز با آن مواجه هستیم اولویت فرهنگ و اقتصاد است. من با جمله بندی خط قرمز مخالفم و اینها همه الزامات قانونی است.
معینی گفت: 388 پلتفرم بسته های پشتیبانی دریافت می کنند که ماهانه چندین هزار دقیقه محتوای رایگان به آنها می دهیم.
مصباحی مدیر تولید نماوا در پاسخ به ادعای معینی گفت: اطلاعات نادرست ندهیم. بسته پشتیبانی یک شوخی است. در همه این بسترها، بخش خصوصی هزار تومان از دولت حمایت نکرده است و حتی تا سال گذشته برای حسابرسی پول می دادیم. مقررات یعنی بال ما باشید تا هزینه های ما سر به فلک نکشد. این حرف ها دیالوگ تریبون های صدا و سیما است.
معینی در پاسخ به مصباحی گفت: شما این حرف ها را می زنید اما وقتی در دادگاه به مشکل می خورید آقای شنساز زاده. [مدیرعامل نماوا] زنگ می زند و کمک می خواهد.
مصباحی گفت: نگفتم کمک نمی گیریم اما این بسته حمایتی نیست.
معینی همچنین درباره اینکه چرا بازیگران بازارهای دیگر با نهادهای نظارتی چندان تفاوتی ندارند، گفت: در بقیه حوزه های نظارتی ابتدا نهاد نظارتی ایجاد شد، سپس فعالان و فعالان وارد شدند. در این حوزه تعدادی بازیگر بودند که با منافع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی وارد این عرصه شدند و پس از آن رگولاتور ایجاد شد. انسان ذاتا قانونمند است و ترجیح می دهد هیچ قانونی برای خود وضع نکند. مشکلات و اختلافات با ساترا همیشه محدود به بحث های محتوایی بوده و مسائل اقتصادی، امنیت داده ها و حریم خصوصی مورد بحث قرار نگرفته است.
محمدمهدی مومنی ها مدیرکل توسعه شبکه تنظیم کننده اجتماعی ساترا در این پنل گفت: به غیر از دو سه پلتفرم برتر، 388 پلتفرم در ساترا حضور دارند که نظر ساترا از همه آنها حمایت می کند. ما برنامه ای به نام سیمیمانه اجرا کردیم که در هر نمایش یک سکو قرار دادیم. دیدگاه ساترا تعامل است. ما می دانیم که تولید محتوا هزینه زیادی دارد. ما می‌خواهیم تا حد امکان حذف کمتری داشته باشیم و هر چیزی که حذف شود، پیش تولید است. این یک برنامه ساترا است. ما فقط سه یا چهار پلتفرم اصلی را نمی بینیم و باید از همه آنها پشتیبانی کنیم.
ما برای مقررات آماده نیستیم
در پنل دیگری که در این نشست برگزار شد، دو تن از اساتید ارتباطات از دانشگاه های تهران و علامه شرکت کردند. مهدی منتظر قائم، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در پنل پیش رو ایران VOD گفت: وقتی صحبت از VOD می شود، در مورد نوعی تلویزیون صحبت می کنیم. ما حتی در مورد دو رسانه و صنعت صحبت نمی کنیم، بلکه در مورد نوعی مفهوم کلی به نام تلویزیون و عضوی جدید در این خانواده صحبت می کنیم. این رویکرد باید به درستی درک شود، در این صورت ما در سیاست گذاری با سهولت بیشتری پیش خواهیم رفت.
وی گفت: بین بسیاری از این اسامی بین دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد. باید مراقب باشیم در حوزه مطالعات ارتباطات فریب صنعت را نخوریم. شاید اهالی صنعت ادعا کنند که این پدیده ها در حال ظهور هستند، اما از منظر علوم ارتباطات نباید این اشتباه را مرتکب شویم. ما نباید به دنبال اصطلاحات بازار باشیم.
این استاد دانشگاه تهران گفت: تحولات ارتباطی در گذشته اتفاق افتاده است. تغییرات قبل از عصر دیجیتال دارای چندین ویژگی بود. یکی اینکه از انحصار به کثرت گرایی رسیده است. از دولتی به مالکیت عمومی و از دولتی به خصوصی تبدیل شده است. سوال اینجاست که آیا موج های قبلی این رشته در ایران پیشی گرفته است یا خیر؟ اگر این مسیر دنبال می شد، غلبه بر چالش های فعلی در حوزه فناوری های دیجیتال آسان تر بود.
وی ادامه داد: بازار محصولات صوتی و تصویری در بسیاری از کشورها سابقه دارد اما در ایران این گونه نبود که در نتیجه آن صنعت انحصاری در تلویزیون ما چه قبل و چه بعد از انقلاب وجود داشت. محتوای صوتی و تصویری به صورت محدود توسط سازنده انحصاری تولید و عرضه می شود. در نتیجه جامعه ما با نبود فرهنگ مشارکتی و دو چهره صوتی و تصویری مواجه شده است. هرچه آمادگی بیشتری برای اجرای بهتر رقابت در شرایط فراوانی و تنوع داشته باشیم، چالش ها و بحران ها کمتر می شود. وقتی صدا و سیما احساس خطر نمی کند، به جای انحصار و تخریب رقیب، به فکر همکاری است.
سید جمال الدین اکبرزاده جهرمی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این خصوص گفت: سکوهای ما از مدل سکوهای غربی پیروی می کنند. هم در سطح مدلسازی و هم معماری و سیستم توسعه. در یک دوره طولانی رسانه های جمعی تسلط یافتند و میدان عمل آن حوزه حکومت ملت بود. علاوه بر این، این وسایل از یکدیگر جدا شدند. سیاست ها و مقررات این نهادها مشخص بود، اما تغییرات از یک جایی شروع شد. این موضوع چالشی را برای همه دنیا ایجاد کرده است، اما در ایران این چالش دوچندان است، زیرا منطق سیاست گذاری در ایران مبتنی بر دخالت حداکثری دولت است. یعنی اگر در کشورهای دیگر حدود و موضوعات دخالت در عرصه فرهنگ مشخص است، در ایران قطعاً دولت باید فرهنگ را مهندسی کند. از یک سو منطق حاکم بر رسانه های جدید نیروی این مهندسی را ندارد و ارزش های فرهنگی جامعه نیز در حال تغییر است.
جهرمی تصریح کرد: مشکلات جدیدی برای سیاستگذاران به وجود آمده و تمهیدات نهادی آنها نامشخص است. اکنون بحث داغ این است که چرا تلویزیون پول عمومی را برای رقابت با بخش خصوصی صرف تلویزیون می کند؟ آیا این درست است؟ این تاپیک پاسخ روشنی ندارد. باید به این موضوع بپردازیم، ترتیب نهادی مناسب برای حل این مشکلات چیست؟ باید بین نهادهای نظارتی و سیاست گذار تمایز قائل شد. هر نهاد متولی وظایف متفاوتی دارد و یک نهاد نمی تواند هم سیاست گذار و هم تنظیم کننده باشد. در ایران، صداوسیما به عنوان یک رگولاتور، بازیگر اصلی این بازار است.
این استاد دانشگاه علامه افزود: تجربه جهانی در حوزه مقررات این است که رگولاتورهای اقتصادی و رسانه ای جداگانه وجود دارد.