جزئیات دقیق مربوط به خبر آمار اسرای ایرانی و عراقی را از اینجا بخوانید.
با قبول مجدد معاهده ۱۹۷۵ از سوی صدام، عراق تصمیم گرفت تا به منظور نشان دادن حسن نیت، از تاریخ جمعه ۲۶ مردادماه ۱۳۶۹ مطابق با ۱۷ اوت ۱۹۹۰ میلادی، بازگشت از اراضی اشغالی ایران را آغاز کند.
در پی پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران و عراق و برگزاری نشستهای مربوط به مذاکرات صلح بین دو کشور تحت نظارت سازمان ملل متحد که تقریباً دو سال به طول انجامید، صدام همراه با ارسال نامههای متعدد، تمایل خود را برای برگزاری مذاکرات دوجانبه بدون نظارت سازمان ملل متحد اعلام کرد.
به طور کلی، رژیم جبههگیر صدام که در راستای تمایلات جنگطلبانه و تهاجمی خود برنامهریزی برای حمله به کویت و تصرف آن را داشت، بیشتر از هر چیزی میخواست از سوی همسایه قدرتمند خود، یعنی جمهوری اسلامی ایران، آرامش داشته باشد و حتی با اعطای تسهیلاتی که جزء حقوق قانونی ایران بود و در طول ۸ سال جنگ قدم به قدمی شده بود، با اطمینان به سوی جنگ با کویت میرفت.
پس از حدود سه ماه و نیم مکاتبه روسای جمهور عراق و ایران، صدام حسین که در جریان حمله به کویت تحت فشارهای بین المللی قرار داشت، سرانجام تسلیم خواسته های جمهوری اسلامی ایران شد. او به نامه مورخ 23 مارس رئیس جمهور ایران پاسخ داد مرداد وی در سال 1369 در ششمین و آخرین نامه خود شروط ایران را برای تحقق صلح (بر اساس پذیرش عهدنامه 1975 اروندرود و خروج سریع از سرزمین های اشغالی ایران و آزادی اسرا) پذیرفت.
ارسال نامه ششم و آخر صدام
چهار روز پس از تحویل نامه پذیرش مجدد معاهده 1975 توسط عراق، رئیس جمهور ایران در 27 آوریل مرداد در سال 1369 در آخرین و چهارمین پاسخ خود به صدام حسین نوشت:
همچنین، عراق موافقت کرد که مبادله فوری و کامل اسرا برای هر تعداد اسیر در عراق و ایران را آغاز کند.
ما به اعلام مجدد پذیرش معاهده ۱۹۷۵ و تأکید بر اجرای قطعنامه ۵۹۸ و حل اختلافات در چارچوب آن، به عنوان راهی برای تبدیل آتشبس کنونی به صلح دائم و پایدار، باعث میشویم. آغاز عقبنشینی نیروهای ما از اراضی اشغالی ایران را به عنوان یک نمونه از صداقت و جدیت ما در راه صلح با جمهوری اسلامی ایران در نظر میگیریم.
الآن، ما آمادگی داریم برای پذیرش نمایندگان شما در تهران، و امیدواریم با حفظ جو مثبت و حسن نیت کنونی، به دستیابی به یک صلح جامع و پایدار با حفظ همه حقوق و مرزهای مشروع دو ملت و دو کشور اسلامی برسیم.
خروج عراق از سرزمین های اشغالی ایران و آزادی اسرا
با پذیرش مجدد معاهده 1975 توسط صدام، عراق پذیرفت که از جمعه 26 مرداد 1369 (برابر با 26 مرداد 1369) به عنوان نمایش حسن نیت، خروج از سرزمین های تحت کنترل ایران را آغاز کند.
همچنین، عراق موافقت کرد که مبادله فوری و کامل اسرا برای هر تعداد اسیر در عراق و ایران را آغاز کند.
با این توافق، ارتش عراق در طی پنج روز، تا تاریخ ۳۰ مردادماه ۱۳۶۹، طبق معاهده ۱۹۷۵ و تحت نظارت گروه ناظر نظامی سازمان ملل، از مرز شناختهشده بینالمللی عقبنشینی کرد و از اشغال حدود ۲۶۶۳ کیلومترمربع از خاک ایران واگذار شد.
دو سال پس از پایان جنگ، اولین گروه ۱۰۰۰ نفری از اسرای ایرانی در تاریخ ۱۳۶۹/۵/۲۶ از مرز خسروی وارد خاک ایران شدند، و روز بعد با همین تعداد، اسرای عراقی به کشورشان بازگشتند.
در نهایت، در ۱۰۳ مرحله، ۵۵،۴۳۸ نفر از اسرای عراقی و در ۷۰ مرحله، ۳۹،۴۱۷ نفر از اسرای ایرانی مبادله شدند. متأسفانه، ۵۷۴ نفر از اسرای ایرانی در طول دوره اسارت خود به شهادت رسیدند.
منبع:
علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد 2)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: نشر مرزوبوم، چاپ دوم 1401، ص 479، 480، 481.