بحران صندوق بازنشستگی زنگ خطری است که به صدا درآمده است. موضوعی که حتی پس از اظهارنظر مدیرکل سابق رفاه اجتماعی وزارت کار نیز بر سر زبان ها نیفتاده و هیچ اقدامی از درون دولت برای حل مشکل اعتبارات دیده نمی شود.
چندی پیش سجاد پادام در سخنانی جنجالی که البته منجر به برکناری وی شد، گفت: از آنجایی که 300 هزار شهید تقدیم کرده ایم تا حتی یک قطعه زمین را از دست ندهیم، شاید به جایی برسیم که باید به کیش برویم. فروش قشم و خوزستان تجربه ای که یونان پشت سر گذاشته است.
به گفته وی، یونان حدود 100 جزیره را برای پرداخت بدهی های خود در زمینه بازنشستگی و وام از صندوق های بین المللی فروخته است. ما به آن سمت می رویم.
وی خاطرنشان کرد: حتی اگر الان دو یا سه میلیون بشکه نفت را رها کنیم و بفروشیم و پول آن سریع به حسابمان بیاید، احتمالا در سال های آینده پرداخت این هزینه ها برایمان سخت خواهد بود. شاید گذر از این هزینه ها کمی راحت تر باشد اما قطعا دیگر عمران نداریم. در سال 1401 در مدت پنج ماه باید 85 میلیارد تومان برای ساخت و ساز هزینه می کردیم اما بازدهی 13 میلیارد تومان بود. یعنی حدود 20 درصد از آنچه در عمران برنامه ریزی کرده بودیم انجام شد.
شرایط ویژه صندوق‌های بازنشستگی بحرانی است که از سال‌ها و حتی دهه‌ها پیش آغاز شده و اکنون به جایی رسیده است که مدیریت صندوق‌ها بدون بودجه عمومی غیرممکن است. وابستگی صندوق های بازنشستگی به بودجه دولت سال به سال در حال افزایش است و اکنون به 15 درصد کل بودجه دولت رسیده است.
گزارش ها حاکی از آن است که حدود 18 صندوق بازنشستگی در ایران وجود دارد که به جز سازمان تامین اجتماعی، تقریبا همه این صندوق ها قادر به پرداخت مستمری بازنشستگان از منابع داخلی خود نیستند و به همین دلیل وابستگی زیادی به بودجه دولت دارند. . یعنی دولت ردیف بودجه ای برای پرداخت حقوق بازنشستگان تعریف کرده و سال به سال این بودجه افزایش می یابد.
آیا دولت در حل بحران صندوق بازنشستگی ناتوان است؟
در مواجهه با این وضعیت، کارشناسان معتقدند حل مشکلات صندوق های بازنشستگی نیازمند مدیران توانمند است. مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی در گفت وگو با خبرگزاری خبرآنلاین، درباره وضعیت صندوق های بازنشستگی اظهار کرد: صندوق های بازنشستگی در حال حاضر در بحران هستند و این بحران از چند سال اخیر شروع شده است. اما حل مشکل صندوق های بازنشستگی راه حلی دارد.
وی توضیح می دهد: برای حل بحران بودجه باید رویکرد علمی و کارشناسی داشته باشیم و به نظر من دولت سیزدهم در این موضوع ناتوان است.
این اقتصاددان درباره دلیل این گفته می‌گوید: دولت منادی عدالت و برابری در سال‌های 1401 و 1402 بر خلاف عدالت عمل کرد. روحانی در این سال ها سر کار نبوده است. یعنی صندوق تامین اجتماعی در آینده دچار بحران می شود که وضعیت بدتری نسبت به کشور و صندوق های لشگری خواهد داشت.
پازوکی اضافه می کند: آنها از عدالت صحبت نمی کنند. من یک مثال می زنم. حالا دو نفر را در یک اداره دولتی در نظر بگیرید. فردی در کشوری شاغل است که 9 درصد از حقوق این شخص مشمول مالیات ماهانه است. علاوه بر پول درمان اکنون فردی که تحت پوشش تامین اجتماعی است و در همان اداره دولتی کار می کند 7 درصد مالیات می دهد اما حقوق این فرد سال گذشته بیش از 42 درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر حقوق کارمندان رسمی 20 درصد افزایش یافته است. آیا این عدالت است؟ می خواهم بگویم دولت 13 برنامه ای ندارد.
وی با تاکید بر اینکه این میزان افزایش حقوق سازمان تامین اجتماعی را با مشکل مواجه می کند، خاطرنشان می کند: در صندوق بازنشستگی کشوری حقوق بازنشستگان در سال گذشته 20 درصد افزایش یافته است. در حالی که در صندوق تامین اجتماعی حقوق مستمری بگیران بیش از 42 درصد افزایش یافت. این افزایش دستمزدها بحران ها را تشدید می کند.
این کارشناس اقتصادی یادآور می شود: در سال جاری حقوق بازنشستگان کشوری 20 درصد افزایش یافته اما حقوق مشمولان تامین اجتماعی 21 درصد افزایش یافته است. با مثالی که زدم می‌خواستم بگویم که دولت تلاشی برای مهار بحران نمی‌کند.
دولت 20 ماه است که روی کار آمده اما هیچ استراتژی و برنامه ای ندارد
پازوکی با ذکر مثالی دیگر می گوید: در حال حاضر صندوق های بازنشستگی طلاق را در کشور گسترش داده اند. البته طلاق های جعلی نه طلاق های واقعی. مردم طلاق می گیرند تا حقوق بگیرند.
و می افزاید: الان ببینید در هیچ کجای دنیا یک نفر دو مستمری نمی گیرد اما در کشور خودمان این را زیاد می بینیم. همین قوانینی که مردان وضع می کنند باعث شده طلاق کاذب بین خانواده ها برای گرفتن مستمری پدر رواج پیدا کند.
این کارشناس اقتصادی تاکید می کند: اراده وجود دارد. اگرچه حل بحران صندوق بازنشستگی نیازمند برنامه است، اما متاسفانه بیش از 20 ماه است که دولت سیزدهم روی کار آمده است، اما نه استراتژی دارد و نه برنامه. در واقع اکثر فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق(ع) که وارد دولت شدند، پشت میز دانشگاه پست های مدیریتی گرفتند. این افراد دید کارشناسی ندارند و واقعیت های جامعه را نمی بینند.
هر روز قوانینی تصویب می شود که اقتصاد کشور را به چالش می کشد
پازوکی با اشاره به ناکارآمدی های اقتصاد ایران تصریح می کند: سازماندهی برنامه در این بین ضعیف شده است. ضمن اینکه هر روز قوانینی تصویب می شود که اقتصاد کشور را با مشکل مواجه می کند.
وی بیان می کند: در بسیاری از صندوق ها مردم دو حقوق می گیرند. با سیستم بازنشستگی کشورهای دیگر مشورت کنید. مثلاً فردی که فوت می کند، همسر آن شخص، هم حقوق خود و هم حقوق شخص متوفی را می گیرد. شما می دانید چقدر کاهش هزینه برای حذف حقوق در اینجا وجود دارد.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه دولت طرحی برای اشکالات صندوق های بازنشستگی ندارد، خاطرنشان می کند: صندوق های بازنشستگی نیازمند مدیران توانمند هستند. این در حالی است که مردم به عضویت هیات مدیره شرکت های پارتی درآمده اند. اینها بخشی از فساد در اقتصاد ایران است.